Γιατί πιστεύουμε στις θεωρίες συνωμοσίας;

Γράφει η Άλκηστις Νίκα

Η Γη είναι επίπεδη, η NASA μας κρύβει την αλήθεια. Ο άνθρωπος δεν πάτησε ποτέ στο φεγγάρι. Τα εμβόλια έναντι της Covid-19 τροποποιούν το γενετικό υλικό (DNA) του ανθρώπου. Υπάρχουν νοήμονα εξωγήινα όντα και είμαστε σε επαφή μαζί τους αλλά οι Αρχές το αποκρύπτουν. Μας ψεκάζουν με άγνωστες ουσίες για να μειώσουν το προσδόκιμο της ζωής.

Οι θεωρίες συνωμοσίας υπάρχουν παντού. Τις συναντάμε στις συζητήσεις μας με τους φίλους μας και την οικογένεια μας, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και ακόμα και σε διάφορες τηλεοπτικές εκπομπές, συνήθως αργά το βράδυ.

Παρά τις διαφορές τους, όλες οι θεωρίες συνωμοσίας φέρουν ένα κοινό παρονομαστή: την απόλυτη έλλειψη εμπιστοσύνης στην επιστήμη και στις Αρχές και την πεποίθηση ότι όλα τα γεγονότα συνδέονται μεταξύ τους μέσω μιας απόλυτης αλήθειας, η οποία αποκρύπτεται από τον γενικό πληθυσμό.

Ας δούμε λοιπόν τι κάνει αυτές τις εικασίες τόσο δελεαστικές και τόσους ανθρώπους να επιλέγουν να πιστεύουν τυφλά σε αυτές.

Η ψυχολογία λοιπόν δίνει την εξής απάντηση: οι άνθρωποι που αισθάνονται αδύναμοι ή δυσκολεύονται να αποδεχτούν την αβεβαιότητα είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς στο να πιστεύουν στις θεωρίες συνωμοσίας. Σαφώς, το επίπεδο εκπαίδευσης έχει και αυτό καθοριστικό ρόλο, αφού όσο πιο υψηλό είναι τόσο λιγότερες είναι και οι πιθανότητες για κάποιον να πιστεύει στις θεωρίες συνωμοσίας. Η αλήθεια είναι ότι όλες αυτές οι θεωρίες δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια εύκολη απάντηση στην πολυπλοκότητα του κόσμου μας. Έτσι, ο άνθρωπος προτιμάει να δεχτεί ότι μια κρυφή ομάδα ανθρώπων αποφασίζει για τις κοινωνικές, τις πολιτικές, και τις οικονομικές εξελίξεις που συμβαίνουν, παρά να αποδεχτεί την σημασία της σύμπτωσης, της μη-προβλεψιμότητας και των ακούσιων συνεπειών.

Οι περισσότερες θεωρίες συνωμοσίας διαχωρίζουν τον κόσμο σε καλό και κακό, διχοτομώντας τον αυστηρά και αγνοώντας την πολυπλοκότητα του κάθε ζητήματος. Προφανώς, η λογική του άσπρου-μαύρου δεν μπορεί να δώσει λύσεις σε τόσο σύνθετα προβλήματα. Όμως, κάτι το οποίο αξίζει να σημειωθεί είναι ότι ως αποτέλεσμα, όλοι οι οπαδοί αυτών των θεωριών καταλήγουν να έχουν κοινά συναισθήματα για ένα θέμα. Για παράδειγμα, το σύγχρονο κίνημα των αντιεμβολιαστών λόγω της πανδημίας επέτρεψε σε όσους πιστεύουν σε αυτό να δηλώσουν την ένταξη τους σε μία ευρύτερη ομάδα αντιεμβολιαστών και οπαδών της εναλλακτικής ιατρικής.

Ταυτόχρονα, οι θεωρίες συνωμοσίας επιτρέπουν σε όσους πιστεύουν σε αυτές, να ξεχωρίζουν από τη μάζα των ανθρώπων, καθιστώντας τους ξεχωριστούς και «ξύπνιους» πολίτες. Οι οπαδοί τους πιστεύουν ότι σε αντίθεση με τον υπόλοιπο κόσμο, κατέχουν την πραγματική γνώση και γνωρίζουν τι όντως συμβαίνει. Αυτό το αίσθημα ανωτερότητας, ειδικά εφόσον πρεσβεύεται και από μια ευρεία ομάδα ανθρώπων, εκτός από το ότι οδηγεί σε μια έντονη πόλωση μεταξύ των μελών μιας κοινωνίας, μπορεί να σταθεί και ως αιτία για την άσκηση βίας προς τους συνωμότες, οι οποίοι υποτίθεται ότι φέρουν την ευθύνη για κάθε κακό.

Από την άλλη πλευρά, οι θεωρίες συνωμοσίας τροφοδοτούν επιπλέον και διάφορα φαινόμενα λαϊκισμού. Οι άνθρωποι χάνουν την πίστη τους στην δημοκρατία και στους πολιτικούς, αφού πιστεύουν ότι δημοκρατικές διαδικασίες όπως οι εκλογές είναι «στημένες» ή ότι οι πολιτικοί δεν είναι υπεύθυνοι για αυτά που όντως γίνονται, αφού και ελέγχονται από άλλες μυστικές ομάδες ατόμων. Επίσης, οι λαϊκιστές πολιτικοί χρησιμοποιούν συχνά την συνωμοσιολογική ρητορική.

Αυτό δεν είναι τυχαίο, αφού τόσο η συνωμοσιολογική ρητορική όσο και οι ίδιες οι θεωρίες συνωμοσίας απομακρύνουν το κάθε πρόβλημα από την πολυπλοκότητα του και το παρουσιάζουν εσφαλμένα ως ένα απλό ζήτημα. Συνεπώς, οι οπαδοί των θεωριών συνωμοσίας είναι πολύ πιθανό είτε να μην συμμετέχουν στην πολιτική καθώς δεν πιστεύουν σε αυτήν, είτε να πέσουν θύματα δημαγωγών και να δώσουν εξουσία σε λαϊκιστικά κόμματα, τα οποία απειλούν την δημοκρατία.

Το διαδίκτυο έχει δώσει τα τελευταία χρόνια την δυνατότητα στις θεωρίες συνωμοσίας να αυξάνουν συνεχώς την δημοτικότητα τους και να διαδίδονται πολύ γρήγορα. Παρόλο που δεν είναι όλες οι θεωρίες συνωμοσίας επικίνδυνες, μάλιστα ορισμένες από αυτές μπορεί να σταθούν και ως πηγή γόνιμου προβληματισμού, δεν θα πρέπει να αγνοούνται. Οι θεωρίες συνωμοσίας αποσυνδέουν τους ανθρώπους από την επιστήμη και από τις Αρχές, και τους οδηγούν στον πολιτικό κυνισμό και στην βία.

Συνεπώς, αποτελούν μια σύγχρονη πρόκληση για την κοινωνία, η οποία θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά τόσο από τους πολιτικούς όσο και από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης , ώστε να εφαρμοστούν μέτρα που θα περιορίζουν σημαντικά την εξάπλωσή τους.

Διαβάστε περισσότερα: θεωρίες συνωμοσίας

θεωρίες θεωρίες θεωρίες