Γράφει η Ευαγγελία Μπουκουράκη

Εννιά χρόνια πέρασαν από την ανακάλυψη του ταφικού τύμβου στο λόφο Καστά της Αμφίπολης, που για πολλούς σήμαινε την εύρεση του τάφου του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο τάφος παρά τις αρχικές εικασίες δεν ανήκε στον μεγάλο στρατηλάτη, αλλά έκρυβε έναν μεγάλο αρχαιολογικό θησαυρό. Πριν ένα μήνα μάλιστα το ταφικό μνημείο άνοιξε τις πύλες του για μικρές ομάδες ερευνητών ή εξεχόντων προσώπων για 20 μόνο λεπτά.

Τοποθεσία της Αμφίπολης

Δεν είναι τυχαίο που βρέθηκε στην Αμφίπολη ένα τόσο σπουδαίο ταφικό μνημείο. Στα χρόνια του Μ. Αλεξάνδρου και των διαδόχων του η Αμφίπολη ήταν ένα από τα σημαντικότερα Μακεδονικά λιμάνια και ένα σημείο μηδέν για την επέκταση του Αλεξάνδρου στην Ανατολή. Η πόλη μάλιστα είναι πολύ κοντά στα ορυχεία του Παγγαίου, όπου γινόταν εξόρυξη χρυσού. Η παρακμή της πόλης σημειώθηκε μετά την κατάκτηση του μακεδονικού βασιλείου από του Ρωμαίους. Ήταν το καταφύγιο του τελευταίου Μακεδόνα βασιλιά, Περσέα.

Ο τύμβος Καστά που μας ενδιαφέρει σε αυτή την περίπτωση είναι ένας φυσικός γήλοφος μέσα στον οποίο υπάρχει μια τριμερής διάταξη του χώρου, με το τελευταίο δωμάτιο να αφορά τον τάφο. Γύρω και πάνω από τον τύμβο έχουμε το νεκροταφείο της πόλης από την εποχή του σιδήρου μέχρι τα ελληνιστικά χρόνια και τέθηκε ξανά σε χρήση κατά την ελληνιστική εποχή.

Ο τύμβος και τα ευρήματά του

Για να καταλάβει κανείς την σπουδαιότητα αυτής της ανακάλυψης- ακόμη κι αν δεν πρόκειται για τον τάφο του Μ. Αλέξανδρου- θα πρέπει να γίνει μια σύντομη αναφορά στα ευρήματα.

Στην είσοδο του τύμβου δεσπόζουν δυο τεράστιες σφίγγες, οι οποίες είναι τοποθετημένες πάνω από την πύλη. Στον πρώτο θάλαμο έχουμε μια απομίμηση ορθομαρμάρωσης, την οποία βλέπουμε πραγματικά μπροστά μας στο δεύτερο θάλαμο.

Ο δεύτερος θάλαμος έχει έναν πλούσιο διάκοσμο με ορθομαρμαρώσεις, ψηφιδωτά και καρυάτιδες. Η ορθομαρμάρωση γίνεται με μάρμαρο από το νησί της Θάσου, ενώ το ψηφιδωτό με κόκκινο κονίαμα θυμίζει μια τεχνική γνώριμη στους Μακεδόνες. Το πιο εντυπωσιακό όμως ψηφιδωτό είναι αυτό της αρπαγής της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα, το οποίο βρίσκεται στο δάπεδο του θαλάμου. Γύρω στο θάλαμο στέκουν σε ύψος 3,5 μέτρων οι Καρυάτιδες, οι οποίες είναι σκαλισμένες με λεπτομέρεια πάνω στο μάρμαρο.

Ο τρίτος θάλαμος είναι και ο νεκρικός και βρίσκεται σε μεγαλύτερο βάθος από τους άλλους δύο. Για να μπει κάποιος στο νεκρικό θάλαμο έπρεπε να περάσει από μια τεράστια δίφυλλη πόρτα.

Η κατάσταση των ευρημάτων

Τα περισσότερα από τα ευρήματα χρειάζονταν συντήρηση, καθώς βρέθηκαν σε άσχημη κατάσταση. Το ψηφιδωτό με την αρπαγή της Περσεφόνης, αλλά και οι Καρυάτιδες βρίσκονται σε φάση αναστήλωσης και συντήρησης και δεν είναι ορατές για το κοινό.

Ακόμη, το μνημείο έχει υποστεί πολλές επελάσεις από τυμβωρύχους, οι οποίοι σε μεγάλο βαθμό διατάραξαν τα στρώματα και προκάλεσαν πολλές καταστροφές (π.χ η δίφυλλη πόρτα ήταν κατεστραμμένη, τα κόκκαλα ήταν δίασπαρτα στο χώρο κ.α).

Οι ταφές

Από τα γενετικά κατάλοιπα των σκελετών φαίνεται ότι στο μνημείο είχαν γίνει 4 ταφές και μια αποτέφρωση. Η πρώτη ταφή αφορούσε μια γυναίκα μεγάλης ηλικίας περίπου στα 60, η δεύτερη ενός βρέφους και οι άλλες δύο πρόκειται για ταφές ανδρών περίπου στα 35-40. Η τέφρα ήταν ανδρική.

Σε ποιον ανήκει τελικά ο τάφος;

Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει με απόλυτη βεβαιότητα σε ποιον ανήκει ο τάφος. Σίγουρα πάντως δεν είναι του μεγάλου στρατηλάτη, όπως έχουμε πει τόσες φορές. Οι αρχαιολόγοι μόνο εικασίες μπορούμε να κάνουμε με τα μέχρι τώρα δεδομένα.

Μια επιγραφή με την φράση «παρέλαβον Ηφαιστείονος», το μονόγραμμα του Αντιγόνου του Μονόφθαλμου και τα νομίσματα οδηγούν την έρευνα στον στενό φίλο του Αλέξανδρου Ηφαιστείωνα. Οι ηλικιακές ομάδες των νεκρών μας δείχνουν άλλα…

Το μόνο που μπορεί να ειπωθεί με σιγουριά είναι ότι ο τύμβος προοριζόταν για ένα εξέχων πρόσωπο του μακεδονικού βασιλείου. Αυτό μπορεί να ήταν μέλος της βασιλικής οικογένειας ή ένας σπουδαίος αξιωματούχος. Η έρευνα ίσως κάποια στιγμή πιστοποιήσει την ταυτότητα του νεκρού.