Το ζήτημα των γλυπτών του Παρθενώνα

Γράφει η Ευαγγελία Μπουκουράκη

«Αν επιστρέψουν ενώ έχω πεθάνει, σίγουρα θα αναστηθώ». Αυτά ήταν τα λόγια της Μελίνας Μερκούρη, η οποία ζούσε με την ελπίδα να δει ξανά τα μάρμαρα του Παρθενώνα πίσω στην Αθήνα.

Ήταν αρχές του 19ου αι. όταν ο 7ος κόμης του Έλγιν, Τόμας Μπρους μετέφερε με καράβια στην Αγγλία μεγάλο μέρος των γλυπτών του Παρθενώνα, μια Καρυάτιδα από το Ερέχθειο και πλήθος αναθημάτων.

Αρχικώς στόχος του Μπρους δεν ήταν η απόσπαση των γλυπτών, αλλά η λήψη εκμαγείων (αντιγράφων) για την διακόσμηση της έπαυλής του στην γενέτειρά του χώρα, την Σκωτία. Με την συναίνεση, όμως, του Σουλτάνου- να μην ξεχνάμε ότι ο Μπρους ήταν για κάποια χρόνια πρέσβης στην οθωμανική αυτοκρατορία (1799-1803)- ο τελευταίος κατάφερε πέρα από την αποτύπωση να πάρει μαζί του και «κάποια κομμάτια πέτρας και επιγραφών». Μόνο που δεν έμεινε σε αυτά τα «κομμάτια».

Η μαγεία που απέπνεαν τα γλυπτά που κοσμούσαν τον βράχο της Ακρόπολης γέννησαν στον Έλγιν την θέληση να τα κάνει δικά του και να μεταφέρει όλο το οικοδόμημα του Παρθενώνα στην Αγγλία, κάτι που τελικά δεν κατάφερε. Κατάφερε, βέβαια, μέχρι το 1804, να μεταφέρει με καράβια 56 τμήματα της ζωφόρου, 15 μετόπες, 19 αετωματικά γλυπτά και διάφορα άλλα αρχιτεκτονικά μέλη.

Το 1802 το ένα από τα πλοία που μετέφεραν σε κιβώτια μέρη των μαρμάρων βυθίστηκε και αμέσως υπεγράφει στα Κύθηρα συμφωνία με Καλύμνιους σφουγγαράδες συμφωνία για την ανέλκυση των αντικειμένων από τον βυθό. Την συμφωνία υπέγραψε ο γραμματέας του Έλγιν, Γουίλιαμ Χάμιλτον, ο οποίος έθεσε όρο πως οτιδήποτε άλλο -εκτός από το φορτίο του πλοίου-ανελκυόταν από τον βυθό έπρεπε να παραδοθεί στον ίδιο. Ο όρος αυτός έχει την σημασία του γιατί με αυτό τον τρόπο ο Χάμιλτον απέκτησε γλυπτά, που δεν ανήκαν στον κατάλογο του Έλγιν.

Για την ανέλκυση του φορτίου χρειάστηκαν τέσσερα χρόνια και 50.000 λίρες. Τα χρήματα αυτά ήταν τα τελευταία που είχαν απομείνει στον Μπρους, γι’ αυτό και αναγκάστηκε να πουλήσει στην μισή τιμή τα μάρμαρα στην Αγγλία. Τα μάρμαρα από το 1816 εκτίθενται στο Βρετανικό Μουσείο.

Ο πρώτος που καταδίκασε την πράξη του Έλγιν να κλέψει τα γλυπτά του Παρθενώνα ήταν ο Λόρδος Βύρων. Ακολούθησαν και άλλοι τον 19ου αι. με έναν από τους πιο σημαντικούς τον ποιητή Κ. Π. Καβάφη. Ο Καβάφης γράφει δύο κείμενα με τα οποία διεκδικεί την επιστροφή των μαρμάρων. Άλλωστε, η απόσπαση δεν έγινε με την σύμφωνη γνώμη των Ελλήνων, αλλά των δυναστών τους.

Το ζήτημα επιστροφής των γλυπτών παραμένει πάντα στο προσκήνιο και συνέχεια γίνονται προσπάθειες να συμφωνηθεί μεταξύ των κυβερνήσεων Ελλάδας- Αγγλίας ο επαναπατρισμός τους.
Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο το κλίμα που επικρατούσε ήταν ευνοϊκό για την επιστροφή των Ελγίνιων, αλλά ο πρωθυπουργός της Αγγλίας Ουίνστον Τσόρτσιλ ήταν πλήρως αντίθετος σε αυτό το ζήτημα.

Οι μεγαλύτερες προσπάθειες για τον επαναπατρισμό έγιναν την δεκαετία του 1980, όταν Υπουργός Πολιτισμού ήταν η ηθοποιός Μελίνα Μερκούρη. Η Μερκούρη με έναν λόγο της το 1986 στο Oxford Union κατέδειξε πόσο σημαντικό και παράνομο ήταν αυτό που κάνει η Αγγλία. Ο λόγος της ήταν γεμάτος σθένος και χειμαρρώδης και έδειξε με απτά επιχειρήματα την σπουδαιότητα του ζητήματος, καθώς πρόκειται για μια πράξη κλοπής.

Εν έτει 2023 το θέμα παραμένει ακόμα στο προσκήνιο των κυβερνητικών διαπραγματεύσεων και μέχρι στιγμής δεν υπάρχει φως στον ορίζοντα. Κάθε προσπάθεια παραμένει άκαρπη και το Μουσείο της Ακρόπολης περιμένει να τοποθετηθούν στην θέση τους. Αν βέβαια, τα γλυπτά επιστρέψουν στην Ελλάδα το Βρετανικό Μουσείο θα μείνει χωρίς το βασικό του έκθεμα.

Ποιες είναι άραγε οι πιθανότητες τα γλυπτά αυτά να επιστρέψουν κάποια στιγμή στην πατρίδα τους;

Για να επιστραφούν τα γλυπτά στην Ελλάδα, το Βρετανικό Μουσείο το πιθανότερο είναι να ζητήσει ως αντάλλαγμα εκθέματα του ίδιου βεληνεκούς για να τοποθετηθούν στην θέση των προηγούμενων. Άλλωστε, έχει το πάτημα να το κάνει. Ας μην ξεχνάμε ότι η ελληνική κυβέρνηση το φθινόπωρο του 2022 συμφώνησε με το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης την ανταλλαγή εκθεμάτων για τα επόμενα 25 χρόνια. Παρθενώνα Παρθενώνα Παρθενώνα

Τα εκθέματα αυτά αφορούν τα κυκλαδικά ειδώλια- αν αυτά είναι αληθινά- που δόθηκαν από τον Στερν στο Ινστιτούτο Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού στο Ντελαγουέρ. Οι αρχαιότητες στην Ελλάδα έχουνε πάρει πλέον την μορφή δούναι και λαβείν. Παρθενώνα

Οι απόψεις των αρθρογράφων δεν απηχούν την άποψη της συντακτικής ομάδας ούτε του Pnyka Org. 

Μάθετε περισσότερα εδώ

Διαβάστε περισσότερα: Παρθενώνα

Παρθενώνα

Ο απολογισμός της πανδημίας

Κατά το πέρασμα των αιώνων, έχουν εμφανιστεί πολλές θανατηφόρες ασθένειες που έπληξαν το ανθρώπινο είδος, η πιο πρόσφατη πανδημία που άφησε το στίγμα της είναι ο κορωνοϊός ή αλλιώς COVID-19.

Για τις γυναίκες στο Αφγανιστάν

Ήδη από την εγκαθίδρυση του καθεστώτος των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, τον Αύγουστο του 2021, η παγκόσμια κοινότητα θορυβήθηκε, βλέποντας να αναδύεται ξανά στους κόλπους της κρατικής εξουσίας, 

Κλιματική αλλαγή – Υπάρχει ελπίδα;

Η κλιματική αλλαγή, ως γνωστόν, είναι το φαινόμενο της μεταβολής του παγκόσμιου κλίματος, της μεταβολής των μετεωρολογικών συνθηκών, δηλαδή, για εκτεταμένα χρονικά
διαστήματα. 

Sex Trafficking ή Δουλεμπόριο

Με τον όρο sex trafficking ή σωματεμπόριο, αναφερόμαστε στη καταναγκαστική, παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων με τη χρήση σωματικής και ψυχολογικής βίας.

Παλινόρθωση της Ακροδεξιάς (;)

Ενώ θα περίμενε κανείς πως ο Ρωσο-Ουκρανικός πόλεμος θα επηρέαζε αρνητικά τους δημοσκοπικούς δείκτες των ακροδεξιών παρατάξεων σημειώθηκε αύξηση της προτίμησης τους. 

Είναι το τέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης;

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ιδρύθηκε πάνω στις στάχτες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και οι εχθροί του χθες, Γαλλία και Γερμανία, έγιναν σύμμαχοι για ένα καλύτερο αύριο.

Avatar photo
Ευαγγελία Μπουκουράκη

Η Ευαγγελία Μπουκουράκη είναι φοιτήτρια του Tμήματος Ιστορίας και Aρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Ασχολείται κυρίως με θέματα που απασχολούν την αρχαιολογική κοινότητα και προκαλούν το ενδιαφέρον του κόσμου.

Άρθρα: 7