Το Σχέδιο Marshall

Γράφει ο Χρήστος Ζήκος

Το 1947 αμέσως μετά από το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου , με τα τραγικά αποτελέσματά που είχε επιφέρει , τις ανθρώπινες απώλειες, τις υλικές καταστροφές, η Ευρώπη βρισκόταν αντιμέτωπη με τεράστια οικονομικά προβλήματα. Εκείνο το έτος λόγω των πολύ κακών καιρικών συνθηκών υπήρχαν σημαντικές καταστροφές στην γεωργική παραγωγή, αυτό είχε ως αποτέλεσμα να ανοιχτεί περισσότερο το ισοζύγιο εισαγωγών και εξαγωγών των κρατών της ευρώπης ενώ ταυτόχρονα το διεθνές εμπορικό συνάλλαγμα για αυτά τα κράτη δεν ήταν σίγουρο. Όλο αυτό οφείλονταν στις συναλλαγές με τις ΗΠΑ , όπου εισήγαγαν πρώτες ύλες και αγαθά σε μεγάλες ποσότητες.

Αυτή η δύσκολη οικονομική κατάσταση ήταν η αφορμή για να παρέμβουν στο ζήτημα οι ΗΠΑ μέσω του Σχεδίου του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών George Marshall. Ήταν ένα πρόγραμμα για την ανάκαμψη της Ευρώπης απ’ όπου ακούστηκε πρώτη φορά από το πανεπιστήμιο του Harvard, στις 5 Ιουνίου του 1947. Είχε κύριο στόχο στην παροχή βοήθειας στις χώρες που είχαν καταστραφεί από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο , αφορούσε αποστολές αγαθών , οικονομική βοήθεια, παροχή  δανείων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής έστειλαν χρηματικό ποσό αξίας 13 δις δολαριών  στην Ευρώπη από το 1948 έως και το 1951.

Η Αμερική δέχτηκε αντιδράσεις εντός της χώρας της για αυτό το σχέδιο, όμως κατάφερε και το εφάρμοσε. Μελλοντικά,  φιλοδοξούσε στο  να επεκταθεί η διεθνής αγορά και να υπάρχει μια ανοιχτή οικονομία, αλλά το πιο σημαντικό ήταν ότι μέσω της βοήθειας που παρείχε η Αμερική στην Ευρώπη  να εμποδίσει την τυχόν  επιρροή του κομμουνισμού στις χώρες που ήταν καταστραμμένες από τον πόλεμο,με την στήριξη που θα είχαν από τα πολιτικά καθεστώτα τα οποία ήταν και φιλελεύθερα. 

Στης 12 Ιουλίου 1947 ήταν προγραμματισμένη μια συνάντηση των κρατών της Ευρώπης στο Παρίσι για το πως θα διαχειριστούν την αμερικανική βοήθεια, σε αυτή την συνάντηση  είχανε λάβει πρόσκληση να παρευρεθούν και να συμμετάσχουν κράτη που βρισκόντουσαν κάτω από την σφαίρα Σοβιετικής επιρροής. Ένα από αυτά  ήταν και η Τσεχοσλοβακία η οποία στην αρχή είχε απαντήσει θετικά αλλά δεν συμμετείχε εν τέλη όπως και όλα τα υπόλοιπα κράτη. Οι κυβερνήσεις που δέχτηκαν το σχέδιο Marshall  ήρθαν  σε αντιπαράθεση με τις κυβερνήσεις που τους ασκούσαν επιρροή οι Σοβιετικοί με αποτέλεσμα να υπάρχει οικονομική διαίρεση της Ευρώπης.

Στην συνέχεια του σχεδίου Marshall  υπήρξε αναγκαίο να δημιουργηθούν θεσμοί που θα ευνοούν την συνεργασία ανάμεσα στα κράτη της Δυτικής Ευρώπης. Η αρχή έγινε στις 16 Απριλίου του 1948  όπου ιδρύθηκε η OEEC . Η Επιτροπή για την Ευρωπαϊκή οικονομική συνεργασία που αποσκοπούσε στην διαχείρηση του σχεδίου Μάρσαλ, ενώ το 1949 ακολούθησε η ίδρυση από τους Σοβιετικούς του Συμβουλίου Αμοιβαίας Οικονομικής Βοήθειας.

Οι πρώτες χώρες που δέχτηκαν την βοήθεια από το σχέδιο Marshall ήταν οι χώρες που σύμφωνα με την Αμερική κινδύνευαν από τον κομμουνιστικό κίνδυνο, δηλαδή η Ελλάδα και η Τουρκία. Στην  Ελλάδα εκείνη την εποχή  διεξάγονταν εμφύλιος πόλεμος , κομμουνιστές αντάρτες είχαν έρθει σε ένοπλη αντιπαράθεση με την φιλομοναρχική κυβέρνηση που η τελευταία είχε σημαντική υποστήριξη από τους Βρετανούς.

Όμως η βοήθεια των Βρετανών σταμάτησε, και η Αμερική αντέδρασε με τον προεδρό της τον, Χάρι Τρούμαν.Το δόγμα Τρούμαν πρόεβλεπε παροχή οικονομικής βοήθειας στην Ελλάδα και την Τουρκία για να αντιμετωπίσουν τους κομμουνιστές. Η Τουρκία βρισκόταν κάτω από τον φόβο ότι η Σοβιετική Ένωση θα κατάφερνε να κυριαρχήσει στα Στενά. Έτσι οι δυο γειτονικές χώρες δέχτηκαν την βοήθεια από την Αμερική αφού τους έδωσε 400 εκατομμύρια δολάρια 300 από αυτά θα έπερνε η Τουρκία και τα υπόλοιπα 100 η Ελλάδα. 

Συνοψίζοντας   πρέπει να αναφερθεί πως τα χρήματα  που ήρθαν  από το σχέδιο Marshall μοιράστηκαν  στις χώρες που συμμετείχαν στο πρόγραμμα. Ενισχύθηκαν οι μεγάλες βιομηχανικές δυνάμεις γιατί θα μπορούσαν να συμβάλλουν ενεργά στην οικονομική ανόρθωση της Ευρώπης. Βοηθήθηκαν επίσης πάρα πολύ οι Συμμαχικές δυνάμεις αλλά λιγότερη βοήθεια  έλαβαν οι Δυνάμεις του Άξονα, η αυτοί  που απλά κρατούσαν ουδέτερη στάση κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο όρος σχέδιο Marshall  χρησιμοποιείται και στις μέρες μας σαν έννοια όταν υπάρχουν  κρατικοί σχεδιασμοί για αντιμετωπιστεί ένα μεγάλο κοινωνικό πρόβλημα, όπως είναι σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση που έχει διαθέσει ήδη,  όπως θα συνεχίσει να κάνει  και στο μέλλον πολλά κεφάλαια  για την  Ουκρανία  μετά από την εισβολή που δέχτηκε από την Ρωσία με στόχο να μπορέσει να αποκαταστήσει τις υλικές καταστροφές  και να ορθοποδήσει οικονομικά. 

Διαβάστε περισσότερα: Το Σχέδιο Marshall Ανατολή