Γράφει η Κυριακή Στεργιάδου

Το δικαίωμα του «συνέρχεσθαι» ,της δυνατότητας διαδήλωσης , αποτελεί το παλαιότερο ψηφισμένο άρθρο στο ελληνικό σύνταγμα ,ήδη από το 1864 κατά την διάρκεια της συνταγματικής μοναρχίας και κατοχυρώθηκε με το δικαίωμα του «συνεταιρίζεσθαι».

Τα δικαιώματα αυτά, συναρτήσει με τα δικαιώματα της συνδικαλιστικής ελευθερίας και της δυνατότητας  απεργίας έχουν ως κοινό γνώμονα την σύμπραξη των πολιτών. Έτσι, το δικαίωμα της συνάθροισης συνδέεται άρρηκτα με την προσωπική ελευθερία και έκφραση και τονώνει το δημοκρατικό και πολιτικό αίσθημα, ενώ σε καιρούς δημοκρατικής κρίσης και επιβολής της δικτατορίας περιστέλλεται. Αποτελεί βασικό πυρήνα του δημοκρατικού πολιτεύματος , διότι οξύνει την κρίση των πολιτών μέσω της συνεργασίας για την επίτευξη ενός κοινού οράματος, ενώ συγχρόνως είναι βασικό κοινωνικό , πολιτικό και ατομικό δικαίωμα αν και ορισμένα κράτη το εκλαμβάνουν ως ελευθερία (αγγλικό δίκαιο).

Το εν λόγω δικαίωμα κατοχυρώνεται πανηγυρικά στο άρθρο 11 του ελληνικού Συντάγματος, το οποίο αναφέρει ότι οι Έλληνες πολίτες έχουν το δικαίωμα να συνέρχονται ήσυχα και χωρίς όπλα (παράγραφος 1).Επίσης, κατοχυρώνεται στο άρθρο 11 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του ανθρώπου. Η προέλευσή του βρίσκεται στο κείμενο της διακήρυξης των δικαιωμάτων του ανθρώπου της Γαλλικής επανάστασης και σε αυτά της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας.  Πριν αναλύσουμε το άρθρο , αξιοσημείωτη είναι η έννοια της συνάθροισης: πρόκειται για κάθε συγκέντρωση ιδιωτών για την ανταλλαγή ιδεών, φρονημάτων και αιτημάτων. Εμβαθύνοντας στην διατύπωση της παραγράφου 1 του άρθρου 11 του ελληνικού συντάγματος καθίσταται εύληπτος ο τρόπος που μπορεί να ασκηθεί το δικαίωμα της διαδήλωσης- ήσυχα και άοπλα.

 Τι μπορεί να σημαίνει αυτό;

Όχι την αθόρυβη διαδήλωση αλλά την ειρηνική διεξαγωγή της με στόχο ένα κοινό όραμα των διαδηλωτών ή κάποια διαμαρτυρία σχετικά με την καθεστηκυία τάξη των πραγμάτων. Επιπλέον,  η διαδήλωση οφείλει να διεξάγεται χωρίς την χρήση όπλων ικανά να βλάψουν την σωματική ακεραιότητα των παρευρισκόμενων (όπλα, αιχμηρά αντικείμενα, spray). 

Έχει η αστυνομία το δικαίωμα να απαγορεύσει τις διαδηλώσεις εάν τις κρίνει επικίνδυνες;

Η παράγραφος 2 του άρθρου 11 επεξηγεί και θέτει τις προϋποθέσεις για την περιστολή κάποιας διαδήλωσης:

Μόνο στις δημόσιες υπαίθριες συναθροίσεις μπορεί να παρίσταται η αστυνομία. Οι υπαίθριες συναθροίσεις μπορούν να απαγορευτούν με αιτιολογημένη απόφαση της αστυνομικής αρχής, γενικά, αν εξαιτίας τους επίκειται σοβαρός κίνδυνος για τη δημόσια ασφάλεια, σε ορισμένη δε περιοχή, αν απειλείται σοβαρή διατάραξη της κοινωνικοοικονομικής ζωής, όπως νόμος ορίζει.

  Το αστυνομικό σώμα έχει τη δυνατότητα πρόσβασης μόνο στις δημόσιες υπαίθριες συναθροίσεις. Οι δημόσιες συναθροίσεις διακρίνονται σε αυτές που λαμβάνουν χώρα σε κλειστό χώρο και σε αυτές που διεξάγονται υπαίθρια, το ένοπλο σώμα έχει πρόσβαση μόνο στις δεύτερες , όπως νόμος ορίζει.Τίθενται δύο προϋποθέσεις για την διακοπή της συνάθροισης από τα όργανα της τάξης, αρχικά η δημόσια ασφάλεια και δεύτερον η διατάραξη της κοινωνικοοικονομικής ζωής. Με τον όρο δημόσια ασφάλεια νοείται το καθεστώς ειρήνης των εννόμων αγαθών των πολιτών γενικά.

Η απειλή της δημόσιας ασφάλειας προϋποθέτει τη μακροπρόθεσμη αδυναμία των πολιτών να ασκήσουν τα συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματά τους (λόγου χάρη συνεχόμενες αντι-συγκεντρώσεις που οδηγούν στον σχηματισμό συμμοριών με συνέπεια τον κίνδυνο της ζωής των πολιτών). Ωστόσο και πάλι η αιτιολόγηση της αστυνομικής αρχής οφείλει να είναι συγκεκριμένη και ο αριθμός των συναιθροιζόμενων με πρόθεση για συμπλοκή σημαντικός , όχι απλώς η παρείσφρηση ορισμένων ταραχοποιών στοιχείων διότι δεν είναι αρκετός λόγος για την διακοπή της συνάθροισης , εφόσον μπορεί να υπάρχει δυνατότητα περιστολής των ατόμων αυτών και συγχρόνως  είναι αναγκαία η αιτιολόγηση του κινδύνου γενίκευσης της κατάστασης.

Βέβαια, κάθε συνάθροιση όπως καθίσταται εύλογο έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει αναστατώσεις είτε στην ομαλή οδική κυκλοφορία είτε στις εμπορικές σχέσεις. Η αστυνομία δύναται να απαγορεύσει την συνάθροιση όταν παραγκωνίζεται η «ησυχία» και εν γένει η δημόσια ασφάλεια.

Η δεύτερη προϋπόθεση που ορίζει ο νομοθέτης είναι η σοβαρή διατάραξη της κοινωνικοοικονομικής ζωής, στην οποία δεν δύναται να συμπεριληφθεί η διακοπή δημοσίων υπηρεσιών ή συγκοινωνίας αν και διαταράσσει την δημόσια τάξη.  Ως σοβαρή διατάραξη νοείται η πολύ έντονη αναστάτωση της ζωής που θέτει σε κίνδυνο τα δικαιώματα των πολιτών ( εισβολή σε κατοικίσιμο ιδιωτικό χώρο και παραμονή χωρίς την συνέναιση των ιδιωτών , καταστροφή περιουσιών ). Ο όρος βέβαια, της διατάραξης της κοινωνικοοικονομικής ζωής παραμένει ιδιαίτερα συγκεχυμένος και επαφύεται στην κρίση του αρμόδιου νομοθέτη αν και μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει νόμος που εξειδικεύει τις πολλαπλές ερμηνείες της έννοιας αυτής. Συνέρχεσθαι Συνέρχεσθαι Συνέρχεσθαι Συνέρχεσθαι Συνέρχεσθαι

 Οι προϋποθέσεις που τίθενται είναι ιδιαιτέρως σημαντικές στην άσκηση του δικαιώματος του συνέρχεσθαι. Η αστυνομία πριν την παύση της διαδήλωσης οφείλει να έχει επικοινωνήσει με τους υπεύθυνους της δράσης εξηγώντας την εκτροπή της κατάστασης με στόχο την εύρεση λύσης. Εάν δεν δύναται να βρεθεί λύση ή δεν είναι πρόθυμοι οι υπεύθυνοι της συνάθροισης τότε αναγκαστικά διακόπτεται η συγκέντρωση. συνέρχεσθαι

  Το δικαίωμα του συνέρχεσθαι μέχρι σήμερα έχει ουσιώδη χαρακτήρα στην πολιτική και κοινωνική ζωή ως μέσο αντίδρασης και ελεύθερης βούλησης των ατόμων και αποτελεί καθοριστικό κριτήριο για την ανταπόκριση του πολιτικού συστήματος και των ηγετών του στις επιταγές των πολιτών.

Διαβάστε περισσότερα: Συνέρχεσθαι