Μια από τις μεγαλύτερες γιορτές του χρόνου αποτελούν τα Eλευσίνια μυστήρια, τα οποία ήταν αφιερωμένα στην θεά Δήμητρα και την κόρη της Περσεφόνη. Πρόκειται για μια τελετή που καθιερώθηκε ήδη από τα μυθικά χρόνια και αναφέρεται στο μυστήριο της ζωής, του θανάτου και της μεταθανάτιας ζωής.

Τα ελευσίνια μυστήρια ανάγονται, όπως προαναφέρθηκε στα μυθικά χρόνια. Άρχισαν να διαδίδονται κατά τον 7^ο αι. π.Χ , όταν η Ελευσίνα περιήλθε στην κυριότητα της Αθήνας, για να φτάσουν στο απόγειο τους την κλασική εποχή και να αποκτήσουν τον παγκόσμιο χαρακτήρα τους στην ρωμαϊκή εποχή και τα πρώτα χριστιανικά χρόνια.

Σύμφωνα με τον ιδρυματικό μύθο των μυστηρίων τοποθετούμαστε χρονικά την περίοδο κατά την οποία η Περσεφόνη βρίσκεται στον Κάτω Κόσμο και η μητέρα της Δήμητρα την αναζητεί. Κατά την περιπλάνηση της η θεά φτάνει στην πόλη της Ελευσίνας, όπου κυβερνούσε ο βασιλιάς Κελεός. Ο βασιλιάς φιλοξένησε την θεά χωρίς να γνωρίζει την πραγματική της ταυτότητα και αυτή για να ανταποδώσει την φιλοξενία του αποφάσισε να κάνει αθάνατο τον γιο του.

Η τελετουργία για να καταστεί αθάνατος προέβλεπε να γίνει επάλειψη του σώματος του με αμβροσία και να το περάσει από την πυρά. Την ώρα που η θεά ήταν έτοιμη να βάλει τον νέο στην πυρά, τους είδε η μητέρα του και διέταξε να διώξουν την γυναίκα από το παλάτι, φοβούμενη ότι θα έκανε κακό στο γιό της. Τότε η θεά αποκάλυψε την πραγματική της ταυτότητα και διέταξε τον βασιλιά να την λατρεύουν στην Ελευσίνα.

Η θεά Δήμητρα όχι μόνο διέταξε να λατρεύεται στην Ελευσίνα, αλλά καθόρισε και η ίδια το περιεχόμενο των μυστηριακών τελετών. Τα μυστήρια αυτά οδηγούσαν στην ηθική ανύψωση, την μακαριότητα και την ευημερία. Η θεά, βέβαια, πέρα από την καθιέρωση της λατρείας της έμαθε στους κατοίκους την καλλιέργεια της γης.

Λίγες πληροφορίες έχουμε από την τελετή των μυστηρίων, καθώς οι μυημένοι απαγορεύονταν να μεταφέρουν στον έξω κόσμο τι γινόταν μέσα στο ναό της θεάς. Οι περισσότεροι από τους αρχαίους συγγραφείς έχουν αναφερθεί στην τελετή, αλλά η αναφορά τους σχετίζεται μόνο με τα μυστήρια που έπαιρναν μέρος και οι απλοί πολίτες.

Γνωρίζουμε ότι η διοργάνωση των μυστηρίων ανατίθεντο σε δύο οικογένειες, την οικογένεια των Ευμολπίδων και την οικογένεια των Κηρύκων. Από την πρώτη οικογένεια προερχόταν ο Ιεροφάντης, που ηγούταν των μυστηριακών τελετών και από την δεύτερη ο Δαδούχους, που είχε σημαντικό ρόλο στην διαδικασία της μύησης και ο Ιεροκήρυξ, που έδινε το έναυσμα για την έναρξη της γιορτής.

Τι γινόταν όμως κατά την διάρκεια των 10 ημερών που διαρκούσε η γιορτή;

Κατά την πρώτη μέρα γινόταν η επίσημη έναρξη των μυστηρίων με την συγκέντρωση των Μυστών στην Ποικίλη Στοά της Αθήνας, ενώ την δεύτερη μέρα οι μυημένοι λούζονταν στο Φάληρο για να «φύγουν» από πάνω τους οι αμαρτίες. Το σύνθημα για να πέσουν στην θάλασσα δινόταν με την φράση «Άλαδε Μύσται».

Την Τρίτη μέρα της γιορτής ο βασιλιάς των Αθηνών προΐστατο της θυσίας των χοίρων που πραγματοποιούνταν στο Ελευσίνιο (σε τμήμα της Αγοράς των Αθηνών) ή στην ίδια την πόλη της Ελευσίνας. Η τέταρτη μέρα βρίσκει τους Μύστες στα σπίτια τους για να δώσουν την θέση τους στις γυναίκες, οι οποίες με καλάθια γεμάτα ρόδια και παπαρούνες πάνω σε μια άμαξα με βόδια περιφέρονται στην πόλη για να τελέσουν την γιορτή του Ασκληπιού.

Η Πέμπτη μέρα της γιορτής ξεκινούσε με την μεγάλη πομπή, που κατευθυνόταν στην πόλη της Ελευσίνας. Στη διάρκεια της πομπής γινόντουσαν συνεχείς στάσεις κατά μήκος όλης της Ιεράς Οδού- όπου υπήρχαν Ιερά- για να τελεστούν θυσίες. Οι κάτοικοι της Ελευσίνας περίμεναν τους Αθηναίους στην γέφυρα του Κηφισού για να φτάσουν όλοι μαζί στο Ιερό και να τοποθετήσουν στο ναό της Θεάς Δήμητρας τα ιεράς σκεύη. Η γιορτή συνεχιζόταν με ολονύκτιους χορούς.

Η έκτη μέρα ήταν κι αυτή της καθαυτού μύησης. Το μόνο που γνωρίζουμε για εκείνη την μέρα είναι ότι οι Μύστες κατανάλωναν τον κυκεώνα (μείγμα από αλεύρι, νερό και φλισκούνι) και ακολουθούσαν κάποιες μυστικές τελετές, άγνωστες μέχρι σήμερα. Το τέλος της μύσης σηματοδοτούνταν με την θέαση των ιερών αντικειμένων. Στην έβδομη μέρα όσοι είχαν μυηθεί την προηγούμενη χρονιά μπορούσαν να φτάσουν στον ανώτερο βαθμό μύησης, την εποπτεία. Και εδώ πάλι δεν γνωρίζουμε τον τρόπο που γινόταν αυτή η τελετή και τι μπορούσε να περιλαμβάνει.

Την όγδοη μέρα οι Μύστες έπαιρναν μια πλημοχόη (είδος αγγείου για υγρά), την γέμιζαν νερό και έριχναν το νερό μια φορά από την ανατολή και μια από την δύση, επικαλούμενοι την γονιμοποίηση της γης. Η τελευταία μέρα της γιορτής ήταν και αυτή της επιστροφής της πομπής στην Αθήνα.

Τα ελευσίνια μυστήρια διήρκησαν μέχρι την εποχή του αυτοκράτορα Θεοδοσίου, ο οποίος σε μια προσπάθεια να εγκαθιδρύσει την νέα θρησκεία διέταξε την παύση όλων των τελετών που σχετίζονταν με τον πολυθεϊσμό με διάταγμα το 392 μ.Χ.

Μέχρι και σήμερα οι μυστικιστικές τελετές των ελευσινίων μας παραμένουν άγνωστες και θα εξακολουθήσουν να είναι. Οι μυημένοι απαγορεύονταν να μεταφέρουν όσα είδαν και έζησαν σε τρίτους. Έτσι και εμείς θα μείνουμε με το ερώτημα τι τελούνταν μέσα στα άδυτα του ναού της Δήμητρας. μυστήρια μυστήρια μυστήρια