Σπάνιες γαίες: Σωτηρία ή ψευδαίσθηση;

Γράφει ο Αντώνης Παράσχος

Τα τελευταία χρόνια, πολλώ δε μάλλον τους τελευταίους μήνες υπάρχει μία προσπάθεια απεξάρτησης από πηγές ενέργειας, όπως το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, για περιβαλλοντικούς και πολιτικούς λόγους, με τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) να έρχονται όλο και πιο δυναμικά στο προσκήνιο και μαζί τους, οι σπάνιες γαίες. Οι τελευταίες είναι αναγκαίες για την αξιοποίηση των ΑΠΕ και γενικά σε πολλούς τομείς της ζωής μας (μπαταρίες, κινητά, υπολογιστές ίσως τα πιο χαρακτηριστικά). Κατά πόσο μπορούν πράγματι να μεταβάλλουν το πεδίο στους δύο προαναφερθέντες τομείς, περιβάλλον και πολιτική/γεωστρατηγική;

Αναφορικά με το πρώτο, πράγματι η χρήση τους μπορεί να επιφέρει σημαντική βελτίωση ως προς τη μόλυνση του περιβάλλοντος, διευκολύνοντας την αξιοποίηση “καθαρών” πηγών ενέργειας. Αναντίρρητα, η εξαγωγή των σπάνιων γαιών, όπως όλες οι δραστηριότητες αυτού του είδους, είναι βλαβερή, όχι μόνο για την τοπική χλωρίδα και πανίδα, αλλά και για τους ίδιους τους κατοίκους και τους εκεί εργαζόμενους (1). Ωστόσο, τα οφέλη μάλλον υπερβαίνουν το κόστος, ειδικά σε σχέση με πηγές ενέργειας σαν το πετρέλαιο.

Αξίζει να αναφερθεί ότι οι σπάνιες γαίες στην πραγματικότητα δεν είναι ιδιαίτερα σπάνιες. Οι δυσκολίες στην εξόρυξή τους, καθώς και η χαμηλή σε πολλές περιπτώσεις, συγκέντρωσή τους στα ορυκτά είναι που συχνά καθιστούν προτιμότερη τη μη-εκμετάλλευσή τους, ιδίως σε Δυτικές χώρες. Απεναντίας, η ύπαρξη περιορισμένων περιβαλλοντικών κανόνων και ελέγχου στην Κίνα, έχει ως αποτέλεσμα η τελευταία να διαθέτει δυσανάλογο μερίδιο της αγοράς στον εν λόγω τομέα, κάτι που πράγματι τις καθιστά πιο σπάνιες(2). Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι στην Τουρκία βρέθηκε πρόσφατα το δεύτερο μεγαλύτερο κοίτασμα σπάνιων γαιών (μένει να εξεταστεί το αν θα είναι εκμεταλλεύσιμο), ενώ και η Ρωσία διαθέτει σημαντικά κοιτάσματα και αποθέματα.

Η παγκόσμια παραγωγή σπάνιων γαιών. Πηγή: NRCAN

Το αν αξίζει η αύξηση της παραγωγής από τη Δύση οικονομικά και περιβαλλοντικά είναι ιδιαίτερα συζητήσιμο, υπό τις παρούσες συνθήκες. Εντούτοις, η παγκόσμια αύξηση της παραγωγής αποτελεί μονόδρομο, αφού είναι αναγκαίες όχι μόνο για αναγκαία αντικείμενα του σύγχρονου κόσμου, αλλά και για πολλά “πράσινα” προϊόντα, λόγω των φωτοβόλων και καταλυτικών ιδιοτήτων τους(https://www.nrcan.gc.ca/our-natural-resources/minerals-mining/minerals-metals-facts/rare-earth-elements-facts/20522). Χρειάζονται, για παράδειγμα, και για τα αμάξια και για τις ανεμογεννήτριες.

Όλα αυτά μάλιστα, σε μία περίοδο που η ΕΕ έχει θέσει ως στόχο τις μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου ως το 2050(3), που τόσο αναγκαίες όμως είναι για τη στήριξη του σημερινού τρόπου ζωής μας, ενώ έχουν ληφθεί πρόσφατα σημαντικές πρωτοβουλίες και θα υπάρξουν ακόμα περισσότερες ώστε να υλοποιηθεί ο προαναφερθείς και άλλοι ενδιάμεσοι ή παρόμοιου χαρακτήρα στόχοι.

Συνεπώς, αναμένονται σημαντικές επενδύσεις στον τομέα στο άμεσο μέλλον, καθώς η πράσινη ενέργεια είναι αυτή τη στιγμή συνδεδεμένη με τις ΑΠΕ και αυτές με τη σειρά τους είναι συνδεδεμένες σε ικανοποιητικό βαθμό με τις σπάνιες γαίες. Παρά τα περιβαλλοντικά ζητήματα, που ήδη θίχτηκαν, δεν υφίσταται αυτή τη στιγμή κάποια ουσιωδώς καλύτερη πρόταση.

Επιπρόσθετα, καίριο ρόλο στην επιθυμία για άμεση αύξηση της αξιοποίησης των ΑΠΕ, έχει διαδραματίσει και ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος, με την ΕΕ να επιθυμεί την απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο και πετρέλαιο το συντομότερο δυνατόν.

Παρέχουν όμως οι σπάνιες γαίες και σε αυτόν τον τομέα μία επαρκή λύση;

Όπως και με το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, έτσι και με τις σπάνιες γαίες, η Δύση (ιδίως η Ευρώπη και λιγότερο οι ΗΠΑ) δεν είναι αυτάρκης, συνεπώς εξακολουθεί να υφίσταται η ανάγκη εισαγωγής πρώτων υλών. Αυτή τη φορά, τον ρόλο της Ρωσίας, κατά πάσα πιθανότητα θα αναλάβει σταδιακά η Κίνα, ως ο, με διαφορά, σημαντικότερος παραγωγός σπάνιων γαιών.

Αποτελεί κοινό μυστικό ότι η Κίνα είναι από τους πλέον στενούς συμμάχους του Κρεμλίνου αυτή την περίοδο, τον τελευταίο καιρό τηρεί κάποιες αποστάσεις από το τελευταίο, μάλλον όμως λόγω της πορείας του πολέμου, παρά κάποιας φιλοδυτικής στροφής, και ηγείται ουσιαστικά του αντι-Δυτικού συνασπισμού, ούσα η μόνη χώρα που φαίνεται ικανή στο άμεσο μέλλον να ανταγωνιστεί τις ΗΠΑ και να αμφισβητήσει την πρωτοκαθεδρία τους. Σπάνιες Γαίες Σπάνιες Γαίες Σπάνιες Γαίες

Επιπλέον, η περιοχή του πλανήτη, στην οποία αναμένεται σύρραξη αντίστοιχων διαστάσεων (και επιπτώσεων) με αυτήν μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας τα επόμενα χρόνια είναι ο Ειρηνικός Ωκεανός, με πρωταγωνιστές την Κίνα και την Ταϊβάν. Ασφαλώς η σύγκρουση δεν είναι αναπόδραστη, όμως αν κάτι θα έπρεπε να έχουμε να μάθει από τα προηγούμενα έτη, είναι ότι οφείλουμε να είμαστε προετοιμασμένοι για το χειρότερο σενάριο. Στο πλαίσιο αυτό, η αντικατάσταση της Ρωσίας με την Κίνα, μόνο θετική αλλαγή δεν είναι. Στην πραγματικότητα, η τελευταία διαδραματίζει ήδη καίριο ρόλο στις περισσότερες δυτικές κοινωνίες, κυρίως λόγω των φθηνών εξαγωγών της, η απόκτηση κυρίαρχου ρόλου και στην ενέργεια θα καθιστούσε τον Xi Jinping ακόμα πιο επικίνδυνο από τον Putin.

Συγκεκριμένα, έχει καταστεί σαφές ότι η επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία είναι ιδιαίτερα επιζήμια, λόγω της δυσκολίας να βρεθούν πωλητές ικανοί να προμηθεύσουν κυρίως την Ευρώπη με τις αναγκαίες ποσότητες φυσικού αερίου και πετρελαίου σε χαμηλές τιμές, ώστε να αντικατασταθεί η Ρωσία. Παρόμοιες ενέργειες εναντίον της Κίνας (ή απόφαση της τελευταίας για μείωση των φθηνών εξαγωγών προς τη Δύση), σε περίπτωση πολέμου, θα είναι ακόμα πιο καταστροφικές, αφού η Δύση, συμπεριλαμβανομένων και των ΗΠΑ, θα στερηθούν σημαντικό μέρος των φθηνών εισαγωγών τους, συντελώντας στην περαιτέρω αύξηση του πληθωρισμού, προκαλώντας πιθανότατα μεγάλες οικονομικές αναταραχές σε χώρες που ταλαιπωρούνται ήδη τα τελευταία χρόνια με τις συνέπειες της πανδημίας και του τωρινού πολέμου. Σπάνιες Γαίες Σπάνιες Γαίες Σπάνιες Γαίες Σπάνιες Γαίες

Θα αντέξουν τα δυτικά κράτη και κυρίως οι πολίτες τους νέες μεγάλες οικονομικές δυσκολίες, ειδικά αν προκύψουν άμεσα πριν την πλήρη ανάκαμψη από τις προηγούμενες κρίσεις; Η άνοδος της ακροδεξιάς σε όλο και περισσότερες χώρες από την πανδημία και έπειτα είναι ένα σαφές μήνυμα ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι έχουν εξοργιστεί ή βρεθεί σε απόγνωση από τις αλλεπάλληλες συμφορές. Ευθεία σύγκρουση με την Κίνα, ενδεχόμενο βασικό, έστω και έμμεσα, πάροχο ενέργειας στο κοντινό μέλλον, θα αποτελούσε κατά πάσα πιθανότητα αυτοκτονία. Σπάνιες Γαίες Σπάνιες Γαίες

Στο βαθμό που το να μείνει αμέτοχη η Δύση σε ενδεχόμενη κινεζική εισβολή στην Ταϊβάν, τεράστιο οικονομικό και γεωπολιτικό πλήγμα, πολύ δε περισσότερο στο διεθνές κύρος και την αξιοπιστία της Δύσης, ή το να κάνει στροφή 180 μοιρών προς τη Ρωσία και το πετρέλαιο με το φυσικό αέριο, φαίνονται σχεδόν αδύνατα, η Ευρώπη και δευτερευόντως η Αμερική κινδυνεύουν με ενεργειακό “στραγγαλισμό” από την Κίνα. Φυσικά, στο πλαίσιο αύξησης της χρηματοδότησης για τις ΑΠΕ θα μπορούσαν να περιλαμβάνονται και μεγαλύτερα κονδύλια στον τομέα της έρευνας για την αποδοτικότερη χρήση, ίσως και παραγωγή, των σπάνιων γαιών και την ανακύκλωσή τους, κάτι που ήδη συμβαίνει, αλλά για να υπάρξουν αξιοσημείωτα αποτελέσματα πιθανότατα θα χρειαστεί αρκετός ακόμα χρόνος

Συνολικά, λοιπόν, οι σπάνιες γαίες αναμένεται να αποτελέσουν αντικείμενο όλο και μεγαλύτερου ενδιαφέροντος στα επόμενα χρόνια, ούσες καθοριστικές για πολλές ηλεκτρονικές συσκευές και φυσικά για την “πράσινη μετάβαση”. Την ίδια στιγμή, όμως, δεν επιτυγχάνουν να απαλλάξουν την Ευρώπη από την έλλειψη πόρων και τα προβλήματα που αυτή συνεπάγεται, αντιθέτως θα συνεχίσει να χρειάζεται εισαγωγές, κυρίως εξ ανατολάς, αφήνοντάς την έκθετη στις διαθέσεις όχι πάντα φιλικών χωρών. Ως συνήθως, το κλειδί δεν είναι τόσο το να χαρακτηρίσουμε κάτι ως συνολικά καλό ή κακό, αλλά να βρούμε τρόπους ώστε να αποκομίσουμε το μέγιστο από τα θετικά και το ελάχιστο από τα αρνητικά.

Διαβάστε περισσότερα: Σπάνιες Γαίες

Τα funds, το σχέδιο Ηρακλής και η διάσωση των ελληνικών τραπεζών

Τελευταία και με αφορμή την υπόθεση Πάτση, πολύς λόγος έχει αρχίσει να γίνεται για τα περίφημα funds, και τον ρόλο που διαδραματίζουν στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα.

Τα ουκρανικά στρατεύματα μπήκαν στην πόλη της Χερσώνας

Τα ουκρανικά ΜΜΕ δείχνουν την ουκρανική σημαία αναρτημένη στο κέντρο της πόλης, στο οποίο, σύμφωνα με αναφορές, έχουν εισέλθει οι ένοπλες δυνάμεις της Ουκρανίας.

Έτσι έζησα τη πτώση του Τείχους

Ο κ. Jürgen γεννήθηκε και έζησε στο ανατολικό Βερολίνο Βίωσε τα προβλήματα και την καταπίεση της σοβιετικής ένωσης και, όντας ακόμα έφηβος, πήρε το ρίσκο και απέδρασε.

Ο ρωσικός στρατός αποσύρεται από την πόλη της Χερσώνας

Ο Ρώσος Υπουργός Άμυνας παραδέχθηκε ότι οι ρωσικές δυνάμεις αντιμετωπίζουν εκεί προβλήματα τροφοδοσίας και ότι, ως εκ τούτου, δεν μπορούν να κρατήσουν την πόλη της Χερσώνας.

Cancel Culture: Ένα μαχαίρι δίκοπο

Cancel Culture. Έκφραση και νοοτροπία παρμένη από την Αμερικανική Κουλτούρα. Απευθύνεται σε celebrity, κοινωνικά και πολιτικά πρόσωπα, με δηλώσεις και πράξεις αμφιλεγόμενες.

Νομιμότητα ή μήπως αρχαιοκαπηλία…;

Πριν λίγους μήνες ψηφίστηκε από την Βουλή ο επαναπατρισμός 161 αρχαιοτήτων κυκλαδικής προέλευσης.

Οι «ξεχασμένοι» ιοί

Δεν υπάρχει πλέον καμία αμφιβολία για τις δυσμενείς αλλαγές που έχει προκαλέσει η κλιματική αλλαγή στην ανθρωπότητα και την πλανητική υγεία. 

Ποτέ δεν φταίει μόνο ένας

‘’Η Ελλάδα δεν αποτελεί απειλή για τη χώρα σας. Δεν είμαστε εχθροί σας. Είμαστε γείτονες. Εκτιμούμε τις πολλές φιλίες μεταξύ απλών Ελλήνων και Τούρκων πολιτών’’