Γράφει η Κατερίνα Παπαδέα ηθικά
Η ιατρική ευθύνη, κατά το προγεννητικό έλεγχο στη διάρκεια της κύησης, μπορεί να διαπιστωθεί μέσα από δυο κατηγορίες περιπτώσεων. Πρώτη περίπτωση είναι αυτή, όπου το τέκνο γεννάται με πρόβλημα υγείας, λόγω ιατρικού σφάλματος, που οφείλεται, είτε σε πράξη πρόκλησης ή επιδείνωσης εκ μέρους του ιατρού, είτε σε παράλειψη του κατά τη διάρκεια της κύησης. Δεύτερη περίπτωση είναι αυτή, που χωρίς ο ιατρός να προκαλεί την ασθένεια του τέκνου, λόγω αμέλειας ή παράλειψης του στον προγεννητικό έλεγχο, η οποιαδήποτε αναπηρία οφείλεται σε γενετικές ανωμαλίες.
Στην εν λόγω περίπτωση, ο γιατρός, ασκώντας αμελώς τα καθήκοντα του, παρέλειψε να εντοπίσει εγκαίρως τις γενετικές ανωμαλίες και κατά επέκταση να ενημερώσει εγκαίρως την εγκυμονούσα, ώστε να αποφασίσει αν θα συνεχίσει τη κύηση ή αν θα προχωρήσει σε διακοπή της.
Όσον αφορά τη δεύτερη περίπτωση, πρόκειται για το φαινόμενο wrongful life και wrongful birth, όπου η πάθηση του τέκνου δεν είναι αποτέλεσμα ενός σφάλματος που μπορεί να αποδοθεί στο ιατρό, αλλά ενός γενετικού σφάλματος. Η μη ιάσιμη πάθηση του εμβρύου, αφενός δε θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί, αφετέρου θα μπορούσε να δοθεί στην επιγενόμενη μητέρα η δυνατότητα να διακόψει τη κύηση και να μη γεννηθεί καθόλου το τέκνο, εφόσον είχε ενημερωθεί έως και την 24η εβδομάδα της κύησης, που αποτελεί το νομικό χρονικό όριο για τη λήψη απόφασης προς διακοπή της κύησης. ( Αρ. 304 παρ. 4 εδ.β του ΠΚ).
Στο πλαίσιο αυτό η ιατρική αυθεντία συγκρούεται με τη προσωπικότητα του ασθενούς, τον οποίο ο ιατρός υποχρεούται να μη παραλείπει να ενημερώνει. Η ιατρική ευθύνη προκύπτει ρητά από την ΕΣΔΑ και το άρθρο 11 του ΚΙΔ, που ορίζει ότι « ο ιατρός οφείλει να ενημερώνει πλήρως και κατανοητά τον ασθενή για τη πραγματική κατάσταση της υγείας του , το περιεχόμενο και τα αποτελέσματα της προτεινόμενης ιατρικής πράξης, τις συνέπειες και τους ενδεχόμενους κινδύνους ή επιπλοκές από την εκτέλεση της…, ώστε ο ασθενής να μπορεί να σχηματίζει πλήρη εικόνα των ιατρικών, κοινωνικών και οικονομικών παραγόντων και συνεπειών της κατάστασης του και να προχωρεί ανάλογα στη λήψη αποφάσεων.».
Στις περιπτώσεις σφαλμάτων wrongful life και wrongful birth αντιμετωπίζεται ως ιατρικό σφάλμα η ίδια η γέννηση του τέκνου, το οποίο δε θα είχε έρθει στη ζωή κατόπιν απόφασης της μητέρας του, εφόσον ήταν έγκαιρη η ενημέρωση της. Ακριβώς στο σημείο αυτό προκύπτει το ηθικό ζήτημα της αξίας της ανθρώπινης ζωής και τίθεται το ερώτημα του κατά πόσο η ανθρώπινη ζωή μπορεί να αντιμετωπιστεί ως ζημία και κατά πόσο είναι ηθικά και κοινωνικά ορθό να ζητά ο «ζημιωθείς» την αποκατάσταση της ζημίας που προκάλεσε ο ιατρός, όταν η αποκατάσταση της ζημίας δεν εδράζεται στο ότι το άτομο δε γεννήθηκε υγιές, αλλά στο γεγονός ότι γεννήθηκε και υπάρχει;
Τη βάση του ηθικού προβληματισμού αποτελεί η προσέγγιση της μη ζωής ως προτιμότερης εναλλακτικής λύσης, όταν η ίδια η ζωή αποτελεί συνταγματικά κατοχυρωμένη αξία του ανθρώπου, θεμελιώδες δικαίωμα και βάση όλων των επιμέρους δικαιωμάτων. Στο πλαίσιο αυτό, όταν η γέννηση και η ύπαρξη του ασθενούς αντιμετωπίζεται ως ζημία, αυτό σημαίνει ότι το άτομο μπορεί να εγείρει αξίωση αποζημίωσης. Αν η σχετική αξίωση αποζημίωσης αναγνωριζόταν, τότε θα δημιουργούνταν το αντιφατικό αποτέλεσμα του «nonexistence paradox», γεγονός που σημαίνει ότι τα δικαστήρια θα αναγνώριζαν αξιώσεις , που θα οδηγούσαν σε μια κατάσταση ανυπαρξίας, με το άτομο να λαμβάνει αποζημίωση προς αποκατάσταση του γεγονότος ότι είναι ανθρώπινο ον με ικανότητα δικαίου.
Συνεπώς, οι περιπτώσεις wrongful life και wrongful birth προκαλούν περισσότερο ηθικούς, παρά νομικούς προβληματισμούς. Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό προς κατανόηση το γεγονός ότι μεταξύ του ιατρικού σφάλματος και της γέννησης ενός παθολογικού τέκνου υπάρχει έμμεση αιτιώδης συνάφεια, καθώς το τέκνο θα γεννιόταν ασθενές, ακόμα και αν η κυοφόρος ενημερωνόταν έγκαιρα, λόγω γενετικών ανωμαλιών που κληρονομήθηκαν.
Η μη ύπαρξη άμεσης συνάφειας μεταξύ ιατρικής ενέργειας και ζημιογόνου αποτελέσματος είναι αυτή που θέτει νομικά υπό αμφισβήτηση το ζήτημα της ιατρικής ευθύνης και εγείρει ηθικά το ζήτημα της υπεροχής της περίπτωσης wrongful life από τη περίπτωση no life. Έτσι, το φαινόμενο αυτό αυτό παρουσιάζει έναν ιδιαίτερο και διόλου υποκειμενικό χαρακτήρα, δεδομένου ότι, αφενός η ηθική είναι ζήτημα οπτικής, αφετέρου η αξία της ζωής είναι υπέρτερη συνταγματική αξία, υπεράνω της υποκειμενικής ηθικής και οιασδήποτε περιουσιακής ή μη ζημίας.
Οι απόψεις των αρθρογράφων δεν απηχούν την άποψη της συντακτικής ομάδας ούτε του Pnyka Org.
Διαβάστε περισσότερα: ηθικά ηθικά
Προσεγγίζοντας ηθικά τη περίπτωση της ζημιογόνου ζωής ηθικά ηθικά