Γράφει η Γεωργία-Μαρία Κολιτσιδάκη δεύτερες εκλογές

Πλησιάζοντας την ημέρα των εκλογών και ταυτόχρονα κλείνοντας μία περίοδο τετραέτης θητείας της παρούσας κυβέρνησης ο κόσμος καλείται να προσέλθει στις κάλπες να ψηφίσει ακούγοντας συχνά να χρησιμοποιείται ο όρος “δεύτερες εκλογές”. Πως φθάνουμε όμως εκεί και ποια η νομική σημασία τους; εκλογές

Εκλογές 21 Μαΐου 2023 δεύτερες εκλογές

Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε την 21η Μαΐου ως ημερομηνία διεξαγωγής των βουλευτικών εκλογών.Το σύστημα που θα εφαρμοστεί και υπό το καθεστώς του οποίου θα ζητηθεί στους πολίτες να ψηφίσουν είναι αυτό της απλής αναλογικής. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι η Νέα Δημοκρατία, την οποία δείχνουν πρώτο κόμμα όλες οι δημοσκοπήσεις, δεν θα συγκεντρώσει το απαιτούμενο ποσοστό που θα της εξασφαλίσει την πολυπόθητη αυτοδυναμία.

Απόλυτη αυτοδυναμία κόμματος ή κυβέρνηση συνεργασία;

Το σενάριο μιας κυβέρνησης συνεργασίας μοιάζει απίθανο την πρώτη Κυριακή, καθώς τα όποια κόμματα συμφωνήσουν να συγκυβερνήσουν, θα πρέπει να συγκεντρώσουν το 45%-46% των ψήφων (με την προϋπόθεση ότι θα μείνει εκτός Βουλής το 8%-10%, όπως στο παρελθόν), ποσοστό που είναι εξαιρετικά δύσκολο να επιτευχθεί. Άλλωστε ο Αλέξης Τσίπρας έχει αρνηθεί την όποια κυβέρνηση συνεργασίας ενώ να προκύψει πρώτο κόμμα ο ΣΥΡΙΖΑ δεν βρίσκεται στα πιθανά σενάρια με βάση και τις δημοσκοπήσεις.

Μάλιστα ο Κυριάκος Μητσοτάκης μιλώντας στην Πολιτική Επιτροπή της ΝΔ σχετικά με το ενδεχόμενο των δεύτερων εκλογών δήλωσε με σιγουριά :«Στα πρόσωπα σας βλέπω τη σιγουριά της νίκης και ότι αυτή η εκστρατεία θα φέρει τελικά την αυτοδυναμία. Αυτοδύναμη ΝΔ για μια ισχυρή και αυτοδύναμη Ελλάδα. Μακριά από τα βαρίδια της παραλυσίας από μια αταίριαστη κυβερνητική συνεργασία», απευθυνόμενος στα στελέχη της ΝΔ και σημείωσε με έμφαση ότι κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου θα κληθούν να αντιμετωπίσουν ένα «τσουνάμι ψεμάτων» καθώς το σχέδιο του ΣΥΡΙΖΑ είναι πανάκριβο και ανεφάρμοστο.

«Να είστε σίγουροι. Αν οι αριθμοί το επιτρέψουν δεν θα διστάσουν να συνασπιστούν. Να συγκροτήσουν μια κυβέρνηση ανοχής με ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ και Βαρουφάκη… Είχα μιλήσει εγκαίρως για την πολιτική πετρογένεση, γι’ αυτό πρέπει οι πολίτες να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί» σημείωσε ο πρωθυπουργός ο οποίος απευθύνθηκε ευθέως στους ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ λέγοντας τα εξής: «Προσέξτε γιατί μπορεί να ψηφίσετε ΠΑΣΟΚ και να σας βγει πρωθυπουργός Τσίπρας και υπουργός Οικονομικών ο Βαρουφάκης»!

Θετικός πάντως φαίνεται ο ηγέτης του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ Νικόλαος Ανδρουλάκης ο οποίος δήλωσε ότι:

«Το ΠΑΣΟΚ αντίθετα θα τηρήσει όσα προβλέπει το Σύνταγμα. Μία είναι η προϋπόθεση για να μπούμε στην συζήτηση για σχηματισμό κυβέρνησης: Να έχουμε ισχυρό ποσοστό ώστε να μπορούμε να επιβάλουμε τις προγραμματικές μας προτεραιότητες ως πεδίο συγκλίσεων, όπως συμβαίνει στα κράτη με ισχυρή φιλελεύθερη δημοκρατία.

Σε άλλη περίπτωση, δεν είναι αυτοσκοπός η εξουσία για την εξουσία. Στη φάση που βρίσκεται η χώρα μας, οι κυβερνήσεις συνεργασίας μπορούν να λειτουργήσουν ως ανάχωμα στην αλαζονεία και τον καθεστωτισμό. Αρκεί όμως να έχουν σαφείς προγραμματικές δεσμεύσεις και πρόσωπα που μπορούν να εκφράζουν την ευρύτερη πολιτική αλλαγή που χρειάζεται η πατρίδα μας».

Δεύτερες εκλογές, απλή αναλογική και η γενικότερη εκλογική διαδικασία

Αρχικά χρήζει επισήμανσης ότι κάθε βουλευτική περίοδος διαρκεί τέσσερα χρόνια. Υπάρχει η δυνατότητα της προκήρυξης πρόωρων εκλογών, όταν ο πρωθυπουργός προτείνει στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας την πρόωρη διάλυση της Βουλής για εθνικό θέμα εξαιρετικής σημασίας, όπως συνήθως συμβαίνει στην Ελλάδα. δεύτερες εκλογές

Στη συνέχεια, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα διαλύσει πρόωρα τη Βουλή, προβλέποντας ταυτόχρονα στο σχετικό Προεδρικό Διάταγμα τη διενέργεια βουλευτικών εκλογών εντός 30 ημερών.

Το σύστημα της απλής αναλογικής το οποίο και θα εφαρμοστεί έχει μία πρακτική σημασία, δηλαδή ότι τα κόμματα θα καταλάβουν έδρες ανάλογα με το εκλογικό τους ποσοστό. Το σύστημα έχει κάποιες μικρές διαφοροποιήσεις. δεύτερες εκλογές

Ταυτόχρονα, προβλέπεται και το πλαφόν του 3%. Δηλαδή, και με το σύστημα της απλής αναλογικής προκειμένου ένα κόμμα να εισέλθει στη Βουλή θα πρέπει πανελλαδικά να έχει συγκεντρώσει ποσοστό 3% επί των ψήφων. Κατά τα λοιπά, όμως, οι έδρες που καταλαμβάνει ένα κόμμα είναι αντίστοιχες του εκλογικού τους ποσοστού. δεύτερες εκλογές

Το Σύνταγμά μας, με το άρθρο 37 προβλέπει ότι όταν ένα κόμμα έχει συγκεντρώσει την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών στη Βουλή (151 έδρες), τότε ο αρχηγός του κόμματος αυτού διορίζεται και πρωθυπουργός έργο αρκετά δύσκολο να περατωθεί στις φετινές εκλογές με την απλή αναλογική.

Αν δεν υπάρχει κάποιο κόμμα που να έχει συγκεντρώσει την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών, τότε ξεκινά η διαδικασία των διερευνητικών εντολών. Δηλαδή η Πρόεδρος της Δημοκρατίας αναθέτει στον αρχηγό του πρώτου κόμματος να συζητήσει με αρχηγό άλλου κόμματος για τον σχηματισμό της λεγόμενης “κυβέρνησης-συνεργασίας”.

Αν δεν τελεσφορήσει η πρώτη απόπειρα τότε προχωράει και στον αρχηγό του δεύτερου κόμματος και αν και αυτή η απόπειρα δεν τελεσφορήσει τότε στον τρίτο. Άρα, λοιπόν, το Σύνταγμα προβλέπει τρεις διερευνητικές εντολές στους αρχηγούς των τριών πρώτων κομμάτων σε ψήφους. Εάν αποτύχουν αυτές οι διερευνητικές εντολές, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα καλέσει τους πολιτικούς αρχηγούς των κομμάτων προκειμένου να συσκεφθούν, μήπως υπάρξει δυνατότητα να σχηματίσουν κυβέρνηση που να έχει την εμπιστοσύνη της Βουλής.

Αν δεν επιτευχθεί όμως το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα τότε πάμε σε δεύτερες εκλογές. Σε αυτές τις εκλογές θα εφαρμοστεί το σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής. Με το εκλογικό αυτό σύστημα ουσιαστικά ευνοείται το πρώτο κόμμα. Το βασικό του χαρακτηριστικό, βεβαίως, είναι ότι παραμένει το πλαφόν του 3% για την είσοδο του εκάστοτε κόμματος στη Βουλή.

Το κρίσιμο ζήτημα, που αφορά στην αυτοδυναμία, αφορά στο εάν το πρώτο κόμμα θα έχει αυτοδυναμία, δεν είναι συνάρτηση τόσο πολύ της διαφοράς από το δεύτερο κόμμα, όσο του ποσοστού που θα συγκεντρώσει το πρώτο κόμμα σε συνδυασμό με το ποσοστό των κομμάτων που θα μείνουν εκτός Βουλής. Δηλαδή, όσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό των κομμάτων που μένουν εκτός Βουλής, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα το πρώτο κόμμα να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση. Αυτό σημαίνει ότι τόσο περισσότερο κατεβαίνει ο πήχης για το σχηματισμό αυτοδύναμης κυβέρνησης.

Αντίστροφα, όσο περισσότερα κόμματα μπουν στη Βουλή, τόσο περισσότερο ανεβαίνει ο πήχης προκειμένου το πρώτο κόμμα να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση, δηλαδή να λάβει 151 έδρες στη Βουλή. Πάντως αυτή τη στιγμή, απ’ ό,τι φαίνεται, με τον υπάρχοντα συσχετισμό δυνάμεων, το πρώτο κόμμα μπορεί να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση εφόσον συγκεντρώσει ποσοστό ψήφων από 37%-39% περίπου.