Γράφει ο Γιώργος Πιτσινέλης Πολιτικο
Με αφορμή την προκήρυξη των εκλογών την Κυριακή 21 Μαΐου 2023, η οποία έγινε από τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη στη συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου, που συνεκλήθη στις 28/03/2023, κρίνεται σκόπιμο να αναλύσουμε και να προβληματιστούμε για την πολιτική εκπαίδευση στην Ελλάδα και κατ’ επέκταση για τις γνώσεις και τα εφόδια τα οποία διαθέτουν οι νέοι γύρω από το ζήτημα της πολιτικής και τα οποία θα χρειαστεί να μετέλθουν στις επικείμενες εκλογές.
Αρχικά, προκειμένου να προβούμε σε έναν ορθό προβληματισμό και εν συνεχεία σε μια γόνιμη και αποτελεσματική ερμηνεία θα πρέπει να αποσαφηνίσουμε και να διασαφηνίσουμε ορισμένες έννοιες. Κορωνίδα αποτελεί αυτή της πολιτικής. Σύμφωνα, λοιπόν, με τον κορυφαίο Πανεπιστημιακό καθηγητή Γλωσσολογίας και Λεξικογράφο κ. Μπαμπινιώτη, πολιτική σημαίνει:
- « το σύνολο θεμάτων που έχουν σχέση με τα κοινά, τη ζωή ενός κοινωνικού συνόλου, το σύνολο των πρακτικών διακυβέρνησης ενός κράτους και των σχέσεων μεταξύ κρατών.»
- «ο τρόπος δράσης στο πλαίσιο του πολιτικού συστήματος.»
- «ο τρόπος με τον οποίο ένα κράτος συμπεριφέρεται στις σχέσεις του με άλλα κράτη.».
Μια ακόμη έννοια, μείζονος σημασίας, είναι αυτή της πολιτικοποίησης, η οποία όπως αναφέρει ο Μπαμπινιώτης είναι:
1.« η διαμόρφωση πολιτικής συνείδησης και η ενεργός συμμετοχή στη δημόσια ζωή, στα πολιτικά πράγματα.»
Αναγιγνώσκοντας κανείς τα παραπάνω θα μπορούσε να σκεφτεί πως μια τέτοια μνεία είναι περιττή και φλύαρη. Ωστόσο, η ανασκόπηση και η περισυλλογή των προβληματισμών θα πρέπει να γίνεται εν τω βάθει και στον πυρήνα αυτών. Έτσι, ορόσημο της διαμόρφωσης της πολιτικής συνείδησης και της πολιτικοποίησης ενός ατόμου αποτελεί η εκπαίδευση.
Για αυτό το λόγο θα πρέπει εν προκειμένω να εξετάσουμε την πολιτική εκπαίδευση που παρέχεται στους μαθητές του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος και τους μελλοντικούς πολίτες της ελληνικής κοινωνίας, λαμβάνοντας υπόψη τους άνωθεν ορισμούς, προκειμένου να δούμε εάν οι μέθοδοι που ακολουθούνται είναι λυσιτελείς και συνδράμουν στην ουσιαστική και πραγματική υλοποίηση και μετουσίωση των όρων της πολιτικής και της πολιτικοποίησης.
Παρατηρούμε, λοιπόν, πως το εκπαιδευτικό σύστημα προσπαθεί να πληροφορήσει τους μαθητές για το θέμα αυτό με μαθήματα όπως είναι η « Πολιτική Παιδεία». Το μάθημα αυτό -όπως και τα περισσότερα άλλωστε- απαιτεί στείρα αποστήθιση.
Δίχως να χρειαστεί να προβεί κανείς στην ουσιαστική αναζήτηση του περιεχομένου του μαθήματος αυτού συναντάει και διαπιστώνει το πρώτο πρόσκομμα, καθώς οιαδήποτε πληροφορία και γνώση απαιτεί στείρα αποστήθιση παύει να είναι αέναος σύντροφος του πληροφορηθέντα αυτής και δεν αποτελεί εμπεδωμένη και χρήσιμη γνώση αλλά απλή, άχρηστη πληροφορία, διότι ελλείπει το στοιχείο της κατανόησης, η οποία μετατρέπει την εφήμερη πληροφορία σε πραγματική και αθάνατη γνώση.
Εν σχέσει με το περιεχόμενο του μαθήματος αυτού, αδρομερώς θα μπορούσε να πει κανείς ότι ασχολείται με την κατανόηση της οικονομίας και της κοινωνίας στην Α τάξη του λυκείου, ενώ όταν το μάθημα διδασκόταν και στην Β τάξη, γινόταν αναφορά εν γένει στην Ευρωπαϊκή Ένωση.Τέλος, στο μάθημα αυτό γίνεται και ένα εγχείρημα εισαγωγής και νύξης της έννοιας της Δημοκρατίας. Συνεπώς, δεν τονίζεται δεόντως η σημασία της πολιτικοποίησης, ούτε δίδεται η αρμόζουσα έμφαση στην πολυεδρική και ολοκληρωμένη πληροφόρηση των μαθητών για την πολιτική και τις θεωρίες-κατευθύνσεις που έχουν αναπτυχθεί.
Στον αντίποδα, θα πρέπει να αναγνωριστεί μια βιωματική προσπάθεια, στο πλαίσιο του θεσμού των μαθητικών κοινοτήτων, εκμάθησης και μύησης -που αποτελεί και τον πιο τελεσφόρο τρόπο μεταλαμπάδευσης γνώσεων- στη συμμετοχή στα κοινά, την πολιτικοποίηση και τη σμίλευση ενεργών πολιτών. Αυτή η προσπάθεια είναι η ενιαύσια εκλογική διαδικασία τόσο για το δεκαπενταμελές προεδρικό συμβούλιο του σχολείου όσο και για κάθε τμήμα ξεχωριστά.
Πράγματι, αποτελεί γενική παραδοχή, ότι στη χίμαιρα της η προσπάθεια αυτή συνιστά μια αξιόλογη πρακτική μέσω της οποίας οι νέοι οικειοποιούνται με αυτή τη διαδικασία και αντιλαμβάνονται το πως οργανώνεται και διοικείται μια κοινωνία και συνάμα το πόσο σημαντικό είναι αυτό για την ομαλή και εύρυθμη λειτουργία της.
Κρίνοντας, όμως, την κατάσταση υπό το πρίσμα του ρεαλισμού και βάσει του πως αυτό εκτυλίσσεται στην πραγματικότητα, διαπιστώνουμε ότι δεν αποτελεί μια συνθήκη όπου επικρατούν τα επιχειρήματα και η περίσκεψη, αλλά μια αλλόκοτη παράσταση όπου οι μαθητές προσπαθούν να δείχνουν «cool», ολιγωρώντας και αψηφώντας τη σοβαρότητα του συμβολισμού αυτής της διαδικασίας, αλλά αντιμετωπίζοντας την εκλογή τους ως επίρρωση της δημοφιλίας και της «ανωτερότητας» τους, κατευνάζοντας και ικανοποιώντας τα κατώτερα αυτά πάθη.
Επομένως, μολονότι η διαδικασία αυτή θα μπορούσε να αποτελεί μια διαδικασία που θα πολιτικοποιούσε τους μαθητές, στην πράξη φαίνεται πως ούτε αυτή συμβάλλει στην πολιτική εκπαίδευση των νέων.
Επιπλέον, πέρα από την ελλιπή πολιτική εκπαίδευση των νέων στην Ελλάδα, στην αποχή τους από τα κοινά συνδράμουν και άλλα αίτια. Τέτοια αποτελούν η απορρόφηση σε επιφανειακές δραστηριότητες που τα τελευταία χρόνια συνδέονται έντονα και με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, περιορώντας για τις αποφάσεις που λαμβάνονται για το μέλλον τους. Επίσης, το σύγχρονο μοντέλο ζωής εστιάζει στην κατανάλωση και στην ενίσχυση ενός εμμονικού ναρκισσισμού και σε μια «φορεμένη συμπεριφορά», απόρροια των οποίων είναι η αντιμετώπιση της πολιτικοποίησης ως περιττής.
Έτσι, με αυτό το σαθρό και κατ΄επέκταση ανεδαφικό υπόβαθρο καλούνται οι νέοι να ψηφίσουν. Καλούνται δηλαδή, να εκτελέσουν το δικαίωμα το οποίο είναι άκρως συνυφασμένο με την έννοια της δημοκρατίας και αποτελεί συγχρόνως την καθοριστικότερη και πιο αδιάτρητη ένδειξη της ελευθερίας και αυτό δεν είναι άλλο από το εκλογικό δικαίωμα, το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι, που κατοχυρώνεται στο άρθρο 51 του Συντάγματος.
Η κρισιμότητα και η σημασία του δικαιώματος αυτού τονίζεται και από τον ίδιο τον νομοθέτη, ο οποίος αναφέρει χαρακτηριστικά στην παράγραφο 5 του άρθρου 51 ότι « η άσκηση του εκλογικού δικαιώματος είναι υποχρεωτική», χωρίς όμως να αναφέρει την επιβολή κυρώσεων σε περίπτωση αθέτησης της διάταξης αυτής, με την μη άσκηση του δικαιώματος αυτού.
Εξαιτίας λοιπόν του ισχνού αυτού υποβάθρου και της μη προσήκουσας κατάδειξης της σημασίας της διαδικασίας αυτής, η συνήθης ανταπόκριση των νέων στην επικείμενη εκλογική διαδικασία είναι: « Δεν ξέρω τι να ψηφίσω», «Δεν θα ψηφίσω τίποτα». Άλλοι καταφεύγουν στις ιδεοληψίες και στις απόψεις των γονέων τους, με τους οποίους ταυτίζονται πολιτικά/κομματικά ή και επιτρέπουν να τους χειραγωγούν και να τους δεσμεύουν στην κομματική οικογενειακή παράδοση.
Άλλοι έχουν απογοητευτεί πλήρως από τα γεγενημένα, καθώς και τα πιθανώς μελλούμενα, γεγονός που τους προκαλεί βδελυγμία και για αυτό αποστούν από τα κοινά και την πολιτική σκηνή. Εντούτοις, εάν θέλουμε να είμαστε ενεργοί πολίτες και να προσπαθούμε για το καλύτερο της χώρας μας και συνάμα για το μέλλον μας, θα πρέπει να απαγκιστρωθούμε από τέτοιες πεποιθήσεις, να ενεργοποιηθούμε και να αναζητήσουμε ή να δημιουργήσουμε αυτό που ο καθένας μας θεωρεί ως το ορθό. Εξάλλου, όπως αναφέρει και ο Jules Renard (Γάλλος συγγραφέας): «Το να λες δεν με απασχολεί η πολιτική, είναι σαν να λες ότι δεν με απασχολεί η ζωή».
Επιπρόσθετα, εκτός από το γεγονός ότι η αποχή πλήττει το δημοκρατικό πολίτευμα και τις αρχές του, αφού οδηγεί στην οικοδόμηση ψαθυρών δημοκρατικών θεσμών, επισύρει και επιπτώσεις, οι οποίες έχουν άμεση στο κάθε άτομο επενέργεια. Ειδικότερα, η ελλιπής πολιτικοποίηση δημιουργεί ημιτελή άτομα, τα οποία εν τέλει ετεροκατευθύνονται και καταλήγουν να γίνονται φερέφωνα.
Αναδεικνύεται, λοιπόν, προδήλως με όσα αναφέρθηκαν, η αξία και η μείζουσα σημασία της πολιτικοποίησης. Ο λόγος που διατρανάται εντόνως η σημασία της, είναι το γεγονός ότι αυτή υποδηλώνει την επίγνωση των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων και συμβάλλει στην άμεση συμμετοχή του πολίτη για τη λήψη των αποφάσεων, συντείνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο στην ακεραιότητα, την προστασία και την θωράκιση των δημοκρατικών θεσμών και στην παρακώλυση εκδήλωσης φαινομένων πολιτικής διαφθοράς. Τέλος, ηθικοποιεί και ωριμάζει το άτομο, αφού ωθεί στην υπεύθυνη ανάληψη πρωτοβουλιών και στην συνειδητή δράση.
Αβίαστα συνάγεται το συμπέρασμα, αναλογιζόμενοι την σημασία της πολιτικοποίησης (η οποία διαφοροποιείται από την κομματικοποίηση, που ενέχει φανατισμό και ιδιοτέλεια κατά την πολιτική δράση) σε συνάρτηση με την πενιχρή και μηδαμινή πολιτική κατάρτιση των νέων, ότι η ενημέρωση και η αφύπνισή μας γύρω από το θέμα αυτό καθίσταται αδήριτη ανάγκη.
Επομένως, στόχος του άρθρου αυτού είναι να αποτελέσει το έναυσμα και το εφαλτήριο για την έναρξη της ενασχόλησής των νέων και όχι μόνο, με ζητήματα που αποτελούν τους πυλώνες της δημοκρατίας και της διατήρησης τόσο αυτής όσο και της ελευθερίας μας, δίχως τα οποία τίποτα δεν θα είναι εφικτό αλλά ούτε και δεδομένο. Ένα από τα ζητήματα αυτά είναι και αυτό της πολιτικής και της συμμετοχής στα κοινά.
