Πόλεμος στην Ουκρανία: Αφορμή για ευρωστρατό ή αρχή μιας κρίσης στην Ε.Ε;

Γράφει ο Γιώργος Σφακιανάκης ευρωστρατό

Είναι γεγονός πως οι πρόσφατες εξελίξεις του πολέμου στην Ουκρανία, έχουν επικαιροποιήσει το ζήτημα της ασφάλειας και εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με την ίδια να παρακολουθεί τα απάνθρωπα γεγονότα να εκτυλίσσονται για άλλη μια φορά στη «γειτονιά» της. Η επιβολή των οικονομικών κυρώσεων αποτελεί για πολλούς, μια επιφανειακή και ήπια στάση για ένα ζήτημα που αφορά άμεσα την κυριαρχία και την αξιοπιστία της Ένωσης.

Φυσικά, ουδείς νοήμων άνθρωπος είναι υπέρ της πολεμικής σύρραξης, αλλά αδιαμφισβήτητα υπάρχουν επιλογές, με τις οποίες η Ε.Ε, θα μπορέσει να αποκτήσει μια ισχυρότερη και ενιαία στάση απέναντι στο ζήτημα. Μια από αυτές, θα μπορούσε να είναι και η θέσπιση του λεγόμενου «Ευρωστρατού» και μιας ενιαίας Αμυντικής Πολιτικής. 

Για πολλούς, ο πόλεμος στην Ουκρανία, αποτελεί το κατάλληλο παράθυρο ευκαιρίας για τη δημιουργία ενός κοινού στρατιωτικού μηχανισμού, ανεξάρτητου από το ΝΑΤΟ, εντός της Ε.Ε. Το ερώτημα παραμένει λοιπόν. Είναι το ισχύον καθεστώς επιβολής κυρώσεων, αρκετό για την αποσόβηση μελλοντικών συγκρούσεων που ενδεχόμενα θα επηρεάσουν την Ένωση σε μεγαλύτερο βαθμό από την κρίση της Ουκρανίας, ή είναι καιρός πλέον να προχωρήσει η Ε.Ε. στη δημιουργία «Ευρωστρατού»;

Ο ρόλος του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ.

Διαχρονικά, από τις πρώτες μέρες ύπαρξης του Ευρωπαϊκού εγχειρήματος, το ΝΑΤΟ και κατ’ επέκταση οι Ηνωμένες Πολιτείες, διαδραμάτιζαν κυρίαρχο ρόλο, τόσο στη χρηματοδότηση, όσο και στην πρακτική υλοποίηση μιας κοινής Ευρωπαϊκής Αμυντικής Πολιτικής. Οι ΗΠΑ, έχοντας μεταπολεμικά, μια ασυναγώνιστη πολεμική βιομηχανία, έβλεπαν την Ευρώπη ως τον ιδανικό προορισμό για την εξαγωγή της μεγάλης πλειοψηφίας των παραγόμενων αγαθών τους, κάτι που συνεχίζει να ισχύει έως και σήμερα.

Η κυβέρνηση Trump μάλιστα, είχε ταχθεί ενάντια σε μια ενδεχόμενη στρατιωτική ανεξαρτητοποίηση της Ευρώπης από το ΝΑΤΟ, κάτι που σε μεγάλο βαθμό συμμερίζεται και η κυβέρνηση Biden, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την υπογραφή της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας – ΗΠΑ, αλλά και τη γενικότερη προσπάθεια «εισβολής» στην Ευρωπαϊκή αγορά.

Είναι κοινή παραδοχή, επομένως, ότι η αμερικανική αμυντική βιομηχανία, έχει θορυβηθεί από τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας και από τα σταδιακά, αλλά και συνάμα μικρά βήματα που πραγματοποιεί η Ένωση, προς την στρατιωτική της ενοποίηση. Επομένως, πολλά κράτη-μέλη της Ένωσης, κρατούν μια διαλλακτική στάση ως προς το ζήτημα της στρατιωτικής ενοποίησης, θεωρώντας πως τα στρατιωτικά ζητήματα αποτελούν αποκλειστική αρμοδιότητα του ΝΑΤΟ. Υπάρχει επίσης η πεποίθηση ότι μια τέτοια κίνηση, θα εκλαμβανόταν ως εχθρική και ως μια προσπάθεια υπονόμευσης της Ουάσιγκτον. Ούτως ή άλλως, η δυσαρέσκεια των ΗΠΑ, έχει εκδηλωθεί κατά καιρούς εμπράκτως, κυρίως έναντι των δηλώσεων του προέδρου Μακρόν, υπέρ της στρατιωτικής αυτονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Πάρα ταύτα, και παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί στο ζήτημα της Αμυντικής Πολιτικής της Ένωσης, υπάρχουν πολλά και σημαντικά σημάδια της Νατοϊκής εξάρτησης που εγείρουν σημαντικά ερωτήματα για το κατά πόσο είναι έτοιμη η Ε.Ε, για το επόμενο βήμα της ολοκλήρωσής της. Ιστορικά, οι σημαντικότερες και θερμότερες επιχειρήσεις στις οποίες χρειάστηκε να εμπλακεί η Ε.Ε., έγιναν σε συνεργασία πάντοτε με το ΝΑΤΟ (Επέμβαση στο Κόσοβο και στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη – αρχές της δεκαετίας του 2000). 

Οι κατάλληλες συνθήκες υπάρχουν, γιατί όμως παραμένει στάσιμο το ζήτημα της στρατιωτικής ενοποίησης;

Αποτελεί πραγματικότητα, το ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν έχει διατηρήσει μια ουδέτερη στάση ως προς το ζήτημα της ασφάλειας και της άμυνας. Από την εποχή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ακόμη, και το μακρινό 1952, υπήρχαν συζητήσεις για τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Κοινότητας, η οποία όμως δεν κυρώθηκε από τη γαλλική Εθνοσυνέλευση του 1954. 

Η αφετηρία των πρωτοβουλιών που έχει αναλάβει η Ευρωπαϊκή Ένωση, στον τομέα της ασφάλειας, είναι η Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας (Common Security and Defense Policy), στο πλαίσιο της οποίας υπάρχει και η Στρατηγική Πυξίδα, με δράσεις κυρίως κατασταλτικές, που άπτονται σε ζητήματα κυβερνοασφάλειας, στην αντιμετώπιση του μεταναστευτικού ζητήματος και στην καταστολή των τρομοκρατικών επιθέσεων στη Γηραιά Ήπειρο.

Η σημαντικότερη ίσως, και πιο πρόσφατη εξέλιξη στο ζήτημα της αμυντικής πολιτικής και της στρατιωτικής ενοποίησης, αποτελεί η Στρατηγική Πυξίδα της Ε.Ε. (EU Strategic Compass). Η Στρατηγική Πυξίδα, που δημοσιεύθηκε το 2022, σηματοδοτεί την ανάληψη ενεργoύ δράσης από την Ένωση, σε θέματα ασφαλείας, στρατιωτικής και αμυντικής πολιτικής. Στοχεύει στη δημιουργία, ως το 2030, ενός ενοποιημένου και ισχυρού μηχανισμού, ο οποίος θα μπορεί να δρα καταλυτικά και άμεσα για την αντιμετώπιση τυχόν κρίσεων. Πρόκειται για κάτι πρωτόγνωρο για την Ευρωπαϊκή Ένωση, που βρίσκεται ακόμη σε πρωτογενές στάδιο, αλλά δείχνει τις προθέσεις της Ε.Ε, να γίνει σταδιακά και μια υπολογίσιμη στρατιωτική δύναμη.   

Συμπληρωματικά, ήδη από τον Ιανουάριο του 2021, θεσπίστηκε το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (EDF), μέσω του οποίου η Ένωση, δεσμεύει περίπου 7 δισεκατομμύρια ευρώ για δύο βασικούς τομείς. Τη Συνεργατική Αμυντική Έρευνα και την Ανάπτυξη Συνεργατικών Δυνατοτήτων. 

Φυσικά, η θέσπιση μιας κοινής στρατιωτικής πολιτικής, προϋποθέτει την κοινοποίηση όλων των σχετιζόμενων με τα στρατιωτικά, μυστικών, κάτι για το οποίο σίγουρα δεν είναι διατεθειμένες χώρες, με μακρά ιστορία στην άσκηση εμποδίων σε ζητήματα αμυντικής πολιτικής, να κάνουν. Η Ένωση, οφείλει επίσης να ξεκαθαρίσει το αν τα κράτη-μέλη που την απαρτίζουν λειτουργούν πραγματικά ως προς το Ενωσιακό όφελος.

Μεγάλη κριτική ως προς αυτό, έχει ασκηθεί ως επί το πλείστον στην Ουγγαρία η οποία τη δεδομένη χρονική περίοδο δυσχεραίνει την εφαρμογή κυρώσεων, διατηρώντας μια απρόσμενα φιλορωσική στάση, που κρατά πίσω την Ένωση. Δεδομένου λοιπόν, ότι μια ενδεχόμενη απόφαση για στρατιωτική ενοποίηση και ενιαία αμυντική πολιτική, θα απαιτήσει ομοφωνία, πώς θα μπορούσε να αποπερατωθεί ένα τέτοιο εγχείρημα, με την τωρινή στάση της Ουγγαρίας; 

 Ωστόσο, φαίνεται να υπάρχουν οι προθέσεις, από χώρες με σημαντική επιρροή εντός της Ένωσης, προκειμένου να προχωρήσει το εγχείρημα της στρατιωτικής ενοποίησης. Ο πρόεδρος Μακρόν, ήταν ανέκαθεν, ένθερμος υποστηρικτής της στρατηγικής αυτονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ πρόσφατα η Γερμανία ανακοίνωσε ένα εξοπλιστικό πρόγραμμα αξίας 100 δις ευρώ. Μάλιστα η τελευταία, φαίνεται να λαμβάνει άμεση δράση, στέλνοντας άρματα μάχης στην Ουκρανία και δείχνοντας της προθέσεις της, να διαδραματίσει τον ρόλο του στρατιωτικού ηγέτη της Ένωσης.

Μια από τις χώρες – ένθερμους υποστηρικτές-, μιας τέτοιας προσπάθειας, είναι και η Ελλάδα. Για τη χώρα μας, η δημιουργία του «Ευρωστρατού» και μια κοινή αμυντική πολιτική, θα δημιουργούσε μια σημαντικότατη εξέλιξη για την κυριαρχία της στα Βαλκάνια και στο Αιγαίο και θα έδινε πιθανότατα μια οριστική και δυναμική λύση στα ελληνοτουρκικά. 

Αξιολογώντας λοιπόν τις δράσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον συγκεκριμένο τομέα, τα ερωτήματα που ίσως απασχολούν τους Ευρωπαίους πολίτες και κατ’ επέκταση τους ηγέτες, είναι αρκετά σοβαρά. Γιατί δε φτάνει στο επιθυμητό επίπεδο η στρατιωτική ενοποίηση; Μήπως το τωρινό επίπεδο της ολοκλήρωσης και η τωρινή αίσθηση της Ενωμένης Ευρώπης, δεν αρκούν για την πραγματοποίηση ενός τόσο μεγάλου βήματος; Είναι διατεθειμένη η Ένωση να προχωρήσει σε μια τόσο σημαντική εξέλιξη την ώρα που την απαρτίζουν κάποια Ευρωσκεπτικιστικά κράτη;  

Διαβάστε περισσότερα: ευρωστρατό

ευρωστρατό ευρωστρατό ευρωστρατό ευρωστρατό ευρωστρατό ευρωστρατό ευρωστρατό ευρωστρατό ευρωστρατό ευρωστρατό