Λογική Αδιεξόδου

Γράφει ο Κυριάκος Δομοσόγλου Λογική

«The World is bigger than 5», είναι η φράση που ο τούρκος πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan συχνά χρησιμοποιεί, στην προσπάθεια του να τονίσει προς πάσα κατεύθυνση πως οι συσχετισμοί δυνάμεων, πολιτικά, οικονομικά και στρατιωτικά, έχουν αλλάξει άρδην από την εποχή που η παγκόσμια αρχιτεκτονική ασφαλείας κλείδωσε μέσω της συμμετοχής των 5 Μεγάλων Δυνάμεων στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών.

Για τον Τούρκο πρόεδρο, το σύνθημα αυτό αποτυπώνει μια πραγματικότητα, βάσει της οποίας, η Τουρκία του 21^ου αιώνα θα πρέπει να συγκαταλέγεται μεταξύ των  υπερδυνάμεων του πλανήτη και, μάλιστα, με τρόπο ισάξιο αυτών. Παρενθετικά, θα πρέπει να τονιστεί πως τέτοιου είδους αντιλήψεις, που επικαλούνται «ιστορικές αδικίες εις βάρος ενδόξων εθνών», λειτουργούν κεκαλυμμένα ως νομιμοποιητικές βάσεις για την ευόδωση αναθεωρητικών πρακτικών.

Η εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία, αιτιολογημένη από σειρά επιχειρημάτων που επικαλέστηκε ο Ρώσος πρόεδρος κατά το διάγγελμα πριν την εισβολή, ακολουθεί κατά βάση το ίδιο μοτίβο. Άλλωστε, οι κοινές αυτοκρατορικές φαντασιώσεις των 2 ηγετών όπως εύγλωττα αποτύπωσε ο γαλλικός Τύπος προσφάτως, παρομοιάζοντας κατ’ ουσίαν τους 2 προέδρους, ενισχύουν το παραπάνω επιχείρημα.

Επιστρέφοντας στο κεντρικό ζήτημα του άρθρου, παρά την ύπαρξη επιχειρημάτων που επιβεβαιώνουν ή αποδομούν τους ισχυρισμούς του Τούρκου προέδρου, το μόνο σίγουρο είναι ότι η φράση αυτή καταδεικνύει με τρόπο εμφατικό τον υπερφιλόδοξο -έως και αλαζονικό- χαρακτήρα του τουρκικού πολιτικού συστήματος συλλήβδην.  Φανερώνει το είδος της αντίληψης (perception) που έχει δημιουργήσει η Τουρκία για τον εαυτό της, μέσω της οποίας βεβαίως υποδεικνύεται και ο τρόπος με τον οποίο μια μεγάλη δύναμη (όπως η ίδια) θα πρέπει να συμπεριφέρεται απέναντι στους γείτονες και συμμάχους της. Αντανακλά, τον παλμό της τουρκικής κοινωνίας, η οποία «παρά τον πόλεμο που δέχεται από την άδικη και σκληρή Δύση, στέκεται υπερήφανα στα πόδια της».

Με άλλα λόγια, τέλος, το σύνθημα αυτό αποτελεί τον θεμέλιο λίθο της τουρκικής αδιαλλαξίας και ανυποχωρητικότητας σε ζητήματα που η ίδια κρίνει ως μείζονος εθνικού ενδιαφέροντος. Διότι τι είδους Μεγάλη Δύναμη -εφάμιλλη με τους 5 Μεγάλους του ΣΑ- είναι αυτή που δεν μπορεί να επιβάλλει τα αιτήματά της, ειδικά σε πλαίσια διαπραγμάτευσης με μια μικρότερη χώρα;

Με βάση τα παραπάνω δεδομένα, οι εκάστοτε συνομιλίες, διερευνητικές και διαπραγματεύσεις με την Ελλάδα δεν θα μπορούσαν να αποτελέσουν εξαίρεση στον κανόνα. Βεβαίως, κάθε λογικά δομημένη εξωτερική πολιτική, ασκούμενη από έναν επίσης ορθολογικό δρώντα δεν θα μπορούσε να αγνοεί πως, όπως η σκληρή ισχύς, έτσι και η πολιτική αδιαλλαξία, προκειμένου να είναι αποτελεσματική, θα πρέπει να ασκείται με μέτρο και πάντα εντός ενός νομιμοποιητικού πλαισίου. Συνεπώς, η κατασκευή νομιμοφανών -πλήν έωλων-  νομικών επιχειρημάτων, ακόμα και μέσω μιας παρανοϊκής και χρησιμοθηρικής ανάγνωσης και ερμηνείας του Διεθνούς Δικαίου, αποτελεί άμεση προτεραιότητα για τέτοιου είδους εξωτερική πολιτική.

Την παραπάνω λογική, λοιπόν, ακολουθεί η Τουρκία απέναντι στην Ελλάδα, όταν στο τραπέζι των διμερών συνομιλιών βρίσκονται ζητήματα Διεθνούς Δικαίου εν γένει και Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας πιο συγκεκριμένα, αναφορικά τόσο με το Αιγαίο όσο και με την Ανατολική Μεσόγειο. Η επίκληση του Διεθνούς Δικαίου και των κανόνων καλής γειτονίας, που ειρωνικά χρησιμοποιεί η γειτονική χώρα, ταυτοχρόνως με τη διατήρηση απειλής πολέμου (casus belli) χρονολογουμένη τυπικά από το 1995 και η οποία μάλιστα τις ημέρες που γράφονται αυτές οι γραμμές (Ιούνιος 2022) έχουν επανέλθει με τρόπο πρωτοφανή στο προσκήνιο, αποτελεί το πλαίσιο της σημερινής τουρκικής εξωτερικής πολιτικής.

Ενδεικτική υπήρξε η τοποθέτηση Τούρκου διπλωμάτη προ μηνών κατά την εισήγηση του Έλληνα Υπουργού Εξωτερικών στη Νορβηγία, όταν ο πρώτος μιλούσε επιδεικτικά για την ανάγκη διαπραγμάτευσης μεταξύ των 2 χωρών με πολιτικούς και όχι –κατ’ ανάγκη- όρους διεθνούς δικαίου, δίνοντας τον τόνο της τουρκικής λογικής. Αναλύοντας κανείς, ωστόσο και την ίδια την ουσία των τουρκικών νομικών θέσεων, δεν δυσκολεύεται να εντοπίσει τα νομικά κενά της τουρκικής επιχειρηματολογίας, όταν διαμηνύει πως η πιστή εφαρμογή των διατάξεων της UNCLOS του 1982, την περιορίζει ουσιαστικά στις ακτές της, αποκλείοντας την και από τους φυσικούς πόρους της περιοχής, ενώ παράλληλα καθιστά το Αιγαίο «ελληνική λίμνη», αγνοώντας επιδεικτικά πρόνοιες της ίδιας της Σύμβασης, όπως λ.χ. αυτές της «αβλαβούς διέλευσης» και του «πλου διελεύσεως».

Η παραπάνω θέση είναι μία από τις πολλές νομικά αστήριχτες τοποθετήσεις της Τουρκίας, η οποία, από κοινού με επιχειρήματα σχετικά με μη δικαιώματα των νησιών σε υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ κατά τρόπο όμοιο με τις ηπειρωτικές ακτές –και ενάντια στις προβλέψεις του άρθρου 121 της Σύμβασης-, συνθέτουν το σκηνικό αδιεξόδου. Το μνημόνιο Τουρκίας – Λιβύης καθιστά ευκρινή αυτή την πραγματικότητα. Η τακτική αδιαλλαξίας που χρησιμοποιεί η Άγκυρα, συνδυαστικά με την προβολή νομιμοφανών επιχειρημάτων, μέσω της στρεβλής και κακόπιστης ανάγνωσης των Συνθηκών, είναι το απότοκο του θεωρητικού εκείνου σχήματος που αποτυπώνεται στη φράση με την οποία ξεκίνησε το παρόν άρθρο και ουσιαστικά η έμπρακτη εφαρμογή αυτών των ιδεών.

Η τουρκική αντίληψη ανωτερότητας επιβάλλει την διεξαγωγή ενός διαλόγου με όρους όχι άνωθεν επιβεβλημένους (Διεθνές Δίκαιο), αλλά με κανόνες διατυπωμένους από τον ίδιο τον «Pen Holder». Οποιοσδήποτε συμβιβασμός μιας «παγκόσμιας δύναμης» με μία -στην καλύτερη περίπτωση κατά την ίδια- μεσαία δύναμη, θα αποτελούσε σοβαρό πλήγμα για την εικόνα και το γόητρο της πρώτης. Κατά παρόμοιο τρόπο, οποιαδήποτε πρόταση δεν ικανοποιεί στο έπακρο την αμετροέπεια αιτημάτων που συγκεντρωτικά εμφανίζονται ως  το νέο Δόγμα Εξωτερικής Πολιτικής (Mavi Vatan) είναι καταδικασμένη να παρεμποδίζεται από νομικά κωλύματα και κακόπιστες ερμηνείες των διεθνών κειμένων.

Η κρίση των ημερών επιβεβαιώνει το πνεύμα του άρθρου, ιδιαίτερα όταν ο Τούρκος πρόεδρος προσπαθεί να επιβληθεί επί ζητημάτων εθνικής ασφαλείας των ελληνικών νησιών στη βάση της αποστρατιωτικοποίησης του ανατολικού Αιγαίου. Για την ιστορία πάντως, τα ίδια αιτήματα είχε υποβάλλει και ο Ρώσος πρόεδρος κατά τα προεόρτια της Ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία… 

Διαβάστε περισσότερα: Λογική

Λογική Λογική Λογική Λογική Λογική Λογική Λογική Λογική