Γράφει ο Κυριάκος Δομόσογλου Ελληνικής λίμνης
Με αφορμή την τοποθέτηση Βενιζέλου στον Οικονομικό Ταχυδρόμο, ανέκυψε η συζήτηση στο δημόσιο διάλογο σχετικά με το καθεστώς του Αιγαίου. Το ζήτημα επιδέχεται μιας διττής φύσεως ανάλυσης, η μια καθαρά νομική και η άλλη πολιτική με σημαντικές γεωστρατηγικές προεκτάσεις. Και στις 2 περιπτώσεις, η ανάλυσή μας θα πρέπει να είναι νηφάλια και απαλλαγμένη από θυμικές προσεγγίσεις. Διότι, όπως μας διδάσκει ο πατέρας των Διεθνών Σχέσεων Θουκυδίδης, αποφάσεις και αναλύσεις που βασίστηκαν στο θυμικό και όχι τη λογική, οδήγησαν σε λάθη και καταστροφές. Συνεπώς, η νηφαλιότητα δε συνιστά απαραίτητα δειλία και η υπέρμετρη αντίδραση δεν είναι πάντα δείγμα ανδρείας.
Με αυτές τις σκέψεις κατά νου, ας προσεγγίσουμε τη νομική διάσταση του θέματος. Ο κεντρικός όρος που πρέπει να εξεταστεί σε αυτή την περίπτωση, είναι αυτός της «λίμνης». Σύμφωνα με τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 (UNCLOS), οι λίμνες, τα ποτάμια και τα ύδατα που περιέρχονται στην κυριαρχία του παρακτίου κράτους έπειτα από την εφαρμογή των ευθειών γραμμών βάσης (στη τρίτη περίπτωση εντοπίζονται και εξαιρέσεις), υπόκεινται στο άρθρο 8, το οποίο αναφέρεται στα εσωτερικά ύδατα.
Στα εσωτερικά ύδατα, το κράτος ασκεί πλήρη κυριαρχία, δίχως προβλέψεις περιορισμού αυτής, εξομοιώνοντας κατ’ ουσίαν τα ύδατα αυτά με το χερσαίο έδαφος. Ως εκ τούτου, η αβλαβής διέλευση στα εσωτερικά ύδατα (με την εξαίρεση της παραγράφου 2 του άρθρου 8 για ύδατα που πριν από την εφαρμογή των ευθειών γραμμών βάσης δεν ήταν εσωτερικά) δεν αναγνωρίζεται.
Εν αντιθέσει με τα παραπάνω, η αιγιαλίτιδα ζώνη, ούσα και αυτή ζώνη κυριαρχίας του παρακτίου κράτους, προβλέπει ρητά το καθεστώς της αβλαβούς διελεύσεως και του λεγόμενου πλου διελεύσεως, όρος γνωστότερος ως διέλευση transit. Το περιεχόμενο τόσο της «διελεύσεως», όσο και της «αβλαβούς» περιγράφεται στα άρθρα 18 και 19 αντίστοιχα.
Η Ελλάδα, όταν κρίνει σκόπιμο να εφαρμόσει τα αναφαίρετα δικαιώματά της σχετικά με την αύξηση των χωρικών της υδάτων από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια –κίνηση απαραίτητη και ευκταία- θα αυξήσει την κυριαρχία της επί του Αιγαίου σημαντικά, αλλά παράλληλα θα πρέπει να φροντίσει να εφαρμόσει τις προβλέψεις της UNCLOS που με τόση ζέση υποστηρίζει, σχετικά με την αβλαβή διέλευση. Όπως λογικά προκύπτει, δεν τίθεται θέμα αποκλεισμού κανενός πλοίου από την ανοικτή θάλασσα, καθώς η πρόβλεψη της αβλαβούς διελεύσεως δεν εφαρμόζεται επιλεκτικά και με όρους αρνητικής διάκρισης.
Το Αιγαίο, νομικά, δεν γίνεται «ελληνική λίμνη», όχι απαραίτητα επειδή δεν θέλουμε κάτι τέτοιο, αλλά επειδή η UNCLOS που λειτουργεί υπέρ των ελληνικών συμφερόντων, είναι η ίδια που θέτει και τους περιορισμούς για την ελληνική πλευρά. Παράλληλα, ας μη ξεχνάμε πως ακόμα και η αύξηση των χωρικών μας υδάτων στα 12νμ, αφήνει ένα 20% του Αιγαίου υπό το καθεστώς των διεθνών υδάτων.
Τα ίδια προφανώς ισχύουν και για την μελλοντική ελληνική ΑΟΖ, η οποία, αν και ταυτιζόμενη με το σύνολο της επικράτειας του Αιγαίου, δεν αποκλείει την Τουρκία, ούσα ζώνη sui generis και κυριαρχικών δικαιωμάτων (όχι κυριαρχίας) με επαυξημένες ελευθερίες για τα τρίτα παράκτια κράτη. Ο ισχυρισμός ορισμένων εν Ελλάδι περί του Αιγαίου ως «ελληνική λίμνη», προκύπτει είτε από ελλιπή γνώση ζητημάτων του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας, είτε από το θυμικό. Οι αντίστοιχοι τουρκικοί ισχυρισμοί δε χρήζουν ανάλυσης για ευνόητους λόγους.
Και οι 2 περιπτώσεις σχολιασμού από ελληνικής πλευράς, ενώ οι προθέσεις μπορεί να είναι αγνές, δυσχεραίνουν και υπονομεύουν τα ισχυρά ελληνικά νομικά επιχειρήματα. Διότι πίσω από τη λέξη «λίμνη», η τουρκική πλευρά διαβάζει σκοπίμως και εντέχνως απαγόρευση της αβλαβούς διελεύσεως και δημιουργία μιας περιοχής άρνησης πρόσβασης (στρατιωτικός όρος). Ο όρος «λίμνη» λοιπόν, όχι μόνο δεν αντικατοπτρίζει τη νομική πραγματικότητα όπως αυτή θα προκύψει μετά την αύξηση των χωρικών μας υδάτων, αλλά παράλληλα αποδίδει μια διαστρεβλωμένη εικόνα για το Αιγαίο, την οποία επικαλείται η Τουρκία για να απονομιμοποιήσει τα ελληνικά επιχειρήματα, να μας μέμψει για μαξιμαλισμό και να παρουσιάσει εαυτόν ως την απειλούμενη με θαλάσσιο αποκλεισμό χώρα. Ας μην πέφτουμε στην παγίδα.
Πολιτικά και στρατηγικά, το ζήτημα αποκτά μια άλλη διάσταση. Το διακύβευμα προφανώς δεν είναι η αύξηση ή μη των χωρικών μας υδάτων, αλλά πώς αυτό γίνεται αντιληπτό από τη διεθνή κοινότητα. Με άλλα λόγια, πώς η ελληνική πλευρά επιμελείται το νομιμοποιητικό πλαίσιο εφαρμογής μιας ήδη νομικά προβλεπόμενης διάταξης. Ούσα ποντοπόρος υπερδύναμη, η Ελλάδα τασσόταν παραδοσιακά με την ομάδα των κρατών που έβλεπαν με καχυποψία την αύξηση του εύρους των χωρικών υδάτων, όταν ακόμη αυτά εκτείνονταν μέχρι τα 3 ναυτικά μίλια. Στόχος αποτελούσε η εξασφάλιση της μεγαλύτερης δυνατής ελευθερίας στις θάλασσες.
Παρά ταύτα, το διεθνές δίκαιο, ως μέγεθος δυναμικό και ως προϊόν βούλησης των κρατών στη βάση της ιστορικής συγκυρίας, αλλάζει περιεχόμενο και μαζί με αυτό, αλλάζουν και οι εθνικές προτεραιότητες. Η τάση για διαρκή «εδαφοποίηση» των διεθνών υδάτων, έσπρωξε την Ελλάδα στο κλαμπ των κρατών που τάσσονταν υπέρ της αύξησης του εύρους των χωρικών υδάτων. Η ελληνική ρητορική σχετικά με το ζήτημα του εύρους της αιγιαλίτιδας ζώνης μας σήμερα, αντικατοπτρίζει αυτή την πραγματικότητα.
Τα οφέλη από την αύξηση του εύρους των χωρικών μας υδάτων στα 12νμ είναι προφανή και καλύπτουν ένα εύρος θεματικών από το περιβάλλον και την αλιεία, έως την κυριαρχία και την προκύπτουσα ελληνική ΑΟΖ. Είναι όμως ο όρος «ελληνική λίμνη», το κατάλληλο εργαλείο για την προώθηση αυτής της πολιτικής; Ή μήπως εγείρονται παρόμοιες καχυποψίες από τρίτους χρήστες του Αιγαίου σχετικά με τη λειτουργικότητα του πελάγους στη βάση των εμπορικών τους (και άλλων) σκοπών; Ο γράφων δεν αγνοεί ζητήματα ισορροπίας δυνάμεων και τη σημασία της Τουρκίας για το δυτικό παράγοντα. Συνεπώς, η ρητορική που χρησιμοποιείται θα πρέπει να προσπαθεί να συναρμόσει διαφορετικά συμφέροντα και να αποφεύγει όρους οι οποίοι ενεργοποιούν αντανακλαστικά καχυποψίας, όσο παράλογα και αν χαρακτηρίζονται.
Μερικές καταληκτικές παρατηρήσεις. Αρχικά, η αναγκαιότητα και το εθνικό όφελος από την αύξηση των χωρικών υδάτων είναι αδιαπραγμάτευτο. Έπειτα, σκοπός του άρθρου δεν ήταν η συλλογική αξιολόγηση των λεγομένων του Ε. Βενιζέλου, αλλά η κατάδειξη της επικινδυνότητας του όρου «ελληνική λίμνη», ως επιζήμια για τα ελληνικά συμφέροντα. Τέλος, καθίσταται περισσότερο από προφανές ότι η Ελλάδα θα πρέπει να κινηθεί προς την κατεύθυνση κυριαρχίας στο χώρο του Αιγαίου, ως κομμάτι της δισυπόστατης γεωπολιτικής μας σύστασης, με σοβαρότητα, προσοχή και εξασφαλισμένη νομιμοποίηση. Κοινώς, να μιλούμε νομικά αλλά να πράττουμε στρατηγικά.
Διαβάστε Περισσότερα: Ελληνικής λίμνης
Ρωσικοί βομβαρδισμοί στον σταθμό στο Κραματόρσκ με δεκάδες νεκρούς
Ο συγκεκριμένος σταθμός στο Κραματόρσκ χρησιμοποιείται για την απομάκρυνση αμάχων από περιοχές που βομβαρδίζονται από τις ρωσικές δυνάμεις
Όσα μας προκάλεσαν αηδία τις τελευταίες ημέρες
Οι ευαίσθητοι και ψυχοπονιάρηδες αλληλέγγυοι με το καταγγελτικό ύφος τώρα κρύβονται πίσω από λέξεις που τις έχουν κάνει σημαία της εμετικής τους ουδετερότητας.
Ελλάδα και προεδρική δημοκρατία: ένας ανέφικτος συνδυασμός
Ανέκαθεν οι Έλληνες διακατέχονταν έντονα από την επιθυμία ενασχόλησης με τα κοινά.
Ελληνικής λίμνης Ελληνικής λίμνης Ελληνικής λίμνης Ελληνικής λίμνης Ελληνικής λίμνης Ελληνικής λίμνης Ελληνικής λίμνης Ελληνικής λίμνης Ελληνικής λίμνης
