Γράφει η Άννα Οικονομοπούλου Παραβατικότητα

Ανήλικος μαχαίρωσε τη μητέρα του στη Νέα Σμύρνη. Δύο ανήλικοι εμπλέκονται σε διακίνηση υλικού παιδικής πορνογραφίας. Ανήλικοι απείλησαν συμμαθητή τους. Κορίτσι δέχθηκε επίθεση από συμμαθητές της. Και αυτοί είναι μερικοί μόνο τίτλοι ειδήσεων του Μαρτίου. Η λίστα με τα εγκλήματα που διαπράττουν οι ανήλικοι και ειδικά τα τελευταία χρόνια φαίνεται ατέλειωτη, προκαλώντας ιδιαίτερη ανησυχία για την έξαρση των κρουσμάτων βίας προερχόμενα από ανήλικους.

Επιδοματική Πολιτική: Τα πάντα στο βωμό της μικροπολιτικής

Η παραβατικότητα των ανηλίκων, δεν είναι όμως ένα από τα σημεία των καιρών, είναι μια συμπεριφορά προβληματική που έχει ως βάση της μεταξύ άλλων την κοινωνία, μια κοινωνία όμως αποδομημένη, η σήψη της οποίας γίνεται αισθητή καθημερινά. Η αδιαφορία, η αλλοτρίωση, ο έντονος ρυθμός ζωής και ο ατομικισμός αναζοπυρώνουν φαινόμενα βίας και δημιουργούν πρόσφορο έδαφος για τη δημιουργία ανεκτικότητας αντί αποτροπής αυτών.

Φυσικά και την ευθύνη επωμίζεται, όχι μόνο η κοινωνία ως μόρφωμα, αλλά και το ίδιο το σχολείο, το εκπαιδευτικό σύστημα έτσι όπως είναι διαμορφωμένο. Η προσήλωση στην απόκτηση μονοδιάστατων γνώσεων, η βαθμοθηρία, η έλλειψη ή η υποβάθμιση κάθε είδους δραστηριότητας που θα μπορούσε να εξευγενίσει το πνεύμα των ανηλίκων και η αντιμετώπιση της εκπαιδευτικής διαδικασίας ως μια αγγαρεία ευνοούν τη στροφή των ανηλίκων στην επιθετικότητα.

Αναμφισβήτητα, σχετικά με αυτήν την προβληματική συμπεριφορά, δε μπορεί να αγνοηθεί ο ρόλος των γονέων και η κρίση του θεσμού της οικογένειας. Η απουσία ουσιαστικής επικοινωνίας με το παιδί, το αγεφύρωτο χάσμα μεταξύ γονέων και παιδιών, η έλλειψη κατανόησης και η αδιάφορη στάση απέναντι στις ανησυχίες και τα προβλήματα του παιδιού, οδηγεί στην αποξένωση του παιδιού από το ίδιο του το οικογενειακό περιβάλλον. Ελλείψει οποιουδήποτε ενεργού ρόλου της οικογένειας στη συναισθηματική και ψυχοκοικωνική ανάπτυξη του παιδιού, ο ανήλικος εκδηλώνει παραβατική συμπεριφορά.

Ενδιαφέρουσα όμως στο σημείο, είναι η εξέταση των μέτρων που έστω και κατασταλτικά, μπορούν να συνεισφέρουν, ενόψει του παιδαγωγικού τους κυρίως χαρακτήρα, στην αγωγή του ανηλίκου. Γίνεται επομένως λόγος για τα αναμορφωτικά και τα θεραπευτικά μέτρα που προβλέπονται στον ποινικό μας κώδικα και που επιβάλλονται σε ανήλικους που έχουν τελέσει αξιόποινες πράξεις. Η επιλογή αυτών όμως δεν είναι αυθαίρετη, αφού επιβάλλεται το μέτρο εκείνο στον ανήλικο που είναι αναγκαίο και που κατ’ αποτέλεσμα θα τον αποτρέψει από την τέλεση νέων εγκλημάτων. Πιο συγκεκριμένα, λαμβάνεται υπόψη η βαρύτητα της πράξης που τέλεσε ο ανήλικος και η προσωπικότητά του.

Πέραν όμως των αναμορφωτικών μέτρων, προβλέπεται και ο περιορισμός σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων, ως βαρύτερο μέτρο. Ο περιορισμός σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων ωστόσο, επιβάλλεται στους ανήλικους, όταν η αξιόποινη πράξη που τέλεσαν, φέρει ορισμένα χαρακτηριστικά και συγκεκριμένα αν την πράξη αυτήν την τελούσε ενήλικος θα ήταν κακούργημα, η πράξη να ενέχει στοιχεία βίας ή να στρέφεται κατά της ζωής ή κατά της σωματικής ακεραιότητας.

Ενόψει της σοβαρότητας του μέτρου αυτού και της στέρησης της ελευθερίας της του ανηλίκου, η επιβολή του περιορισμού σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων είναι επικουρική, δηλαδή θα πρέπει να μην επαρκούν τα αναμορφωτικά ή τα θεραπευτικά μέτρα για την αποτροπή του ανηλίκου από την τέλεση νέων αξιόποινων πράξεων.

Τα μέτρα αυτά, όμως όσο και αποτελεσματικά και εάν είναι, δεν μπορούν να περιορίσουν το πρόβλημα της εκδήλωσης της παραβατικότητας των ανηλίκων, εάν οι μηχανισμοί και οι θεσμοί που θα μπορούσαν να δράσουν προληπτικά, συνεχίσουν να παραμένουν ανενεργοί και να υπολειτουργούν.

Πηγές: Η ποινική αντιμετώπιση της εγκληματικότητας των ανηλίκων, Αγγελική Πιτσελά, Η΄ έκδοση 2022