ΟΗΕ: Πιόνι ή παίκτης της παγκόσμιας πολιτικής σκακιέρας;

Γράφει η Σοφία Γεωργιάκου

Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) ιδρύθηκε πριν περίπου 75 χρόνια από τις συμμαχικές δυνάμεις που μάχονταν εναντίον των δυνάμεων του Άξονα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η ιδέα για τη δημιουργία ενός διεθνούς οργανισμού με βασικούς στόχους τη συνεργασία για τη διατήρηση της διεθνούς ειρήνης, ασφάλειας και πολιτικής σταθερότητας, είχε ήδη ξεκινήσει πριν την έναρξη του Πολέμου. Ειδικά μετά την αποτυχία της Κοινωνίας των Εθνών έγινε πιο επιτακτική η ανάγκη για την οργάνωση της διεθνούς κοινωνίας σε παγκόσμιο επίπεδο. 

    Είναι φανερό από το πρώτο κεφάλαιο του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ ότι είναι επιφορτισμένος με την καταστολή κάθε επιθετικής ενέργειας ή άλλης μορφής παραβίασης της ειρήνης και της ανάπτυξης φιλικών σχέσεων ανάμεσα στα έθνη. Όλα τα παραπάνω είναι αναγκαίο να διευθετηθούν με ειρηνικά μέσα και σύμφωνα με τις αρχές του διεθνούς δικαίου. 

     Υπεύθυνο για την απόφαση ύπαρξης επιθετικής ενέργειας ή απειλής της ειρήνης, αλλά και για τη λήψη μέτρων για την αντιμετώπισή της είναι το Συμβούλιο Ασφαλείας, το οποίο αποτελείται από πέντε μόνιμα μέλη (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Γαλλία και Μεγάλη Βρετανία) και δέκα εκλεγμένα μέλη. Τα πέντε μόνιμα μέλη έχουν δικαίωμα αρνησικυρίας (veto) και επομένως έχουν τη δυνατότητα να εμποδίσουν την εκτέλεση μιας απόφασης. 

      Η αποστολή στρατιωτικής βοήθειας είναι το τελευταίο μέτρο που προτείνει το Συμβούλιο Ασφαλείας για την αποφυγή μιας κρίσιμης κατάστασης και φυσικά μόνο σε περίπτωση που το επιτεθέν κράτος δεν έχει συμμορφωθεί με καμία από τις προηγούμενες συστάσεις του Συμβουλίου τις οποίες προτείνει πριν προσφύγει στο τελευταίο αυτό μέτρο. 

       Τι γίνεται όμως σε περίπτωση που το επιτεθέν κράτος είναι ένα από τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου; Μπορεί ο ΟΗΕ να βοηθήσει πραγματικά στην αποφυγή μιας τέτοιας κρίσης ή είναι καταδικασμένος να παραμένει μόνο στη θεωρητική επίλυση του προβλήματος; Κατά πόσο μπορεί πρακτικά να εφαρμοστεί το διεθνές δίκαιο σε μια τέτοια περίπτωση;

      Η αλήθεια είναι ότι παρόλη την εξασφάλιση της κυρίαρχης ισότητας των κρατών στα  πλαίσια του Οργανισμού αλλά και του διεθνούς δικαίου, αυτή είναι κατά κύριο λόγο πλασματική. Στην πραγματικότητα δεν είναι δυνατόν όλα τα κράτη να είναι ίσα, εφόσον διακατέχονται από διαφορετική έκταση, πληθυσμό, οργάνωση άμυνας και πολιτικές συνθήκες. Πώς είναι δυνατόν να συγκριθούν οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής με το Τουβαλού ή η Υεμένη με τη Σουηδία; 

     Στην πραγματικότητα αν μία από τις μεγαλύτερες και δυνατές χώρες επιτεθεί σε μία άλλη μικρότερης ισχύος από εκείνη, όπως συμβαίνει αυτή την περίοδο με το ζήτημα Ρωσίας- Ουκρανίας, οι προσπάθειες αντιμετώπισης της κατάστασης δεν βρίσκουν πρόσφορο έδαφος για να εδραιωθούν. Ειδικά σε αυτή την περίπτωση οι συνθήκες δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο αφού η Ρωσία είναι μία από τις μεγαλύτερες οικονομικές και στρατιωτικές δυνάμεις στον κόσμο και ένα από τα μόνιμα μέλη του ΟΗΕ και επομένως έχει δικαίωμα αρνησικυρίας σε όλες τις αποφάσεις του Συμβουλίου. 

     Πόσο εύκολο είναι λοιπόν να τερματίσει μία τέτοια κρίση εφόσον όποια απόφαση και να λάβει το Συμβούλιο θα απορρίπτεται από ένα από τα μόνιμα μέλη;

     Υπήρχαν περιπτώσεις στο παρελθόν που ο οργανισμός είχε συμμετάσχει ενεργά στην επίλυση κρίσεων με την αποστολή στρατιωτικής βοήθειας στο πληττόμενο κράτος, όμως με την εμπλοκή ενός κράτους μόνιμου μέλους του Συμβουλίου, τα δεδομένα αλλάζουν. Διότι στη κλασσική στρατηγική σκέψη ακόμα επικρατεί η άποψη του ιστορικού Θουκυδίδη: <<Ο ισχυρός προχωρά όσο του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύνατος υποχωρεί όσο του επιβάλλει η αδυναμία του>>. Δυστυχώς παρατηρούμε ότι αυτή η πρακτική ισχύει μέχρι και σήμερα, καθώς σε κάθε πολεμική σύρραξη που έχει λάβει χώρα τα τελευταία χρόνια και το ένα μέρος των εμπλεκόμενων δυνάμεων είναι μία από τις μεγαλύτερες δυνάμεις αυτού του κόσμου, το αποτέλεσμα είναι ήδη προδιαγεγραμμένο. 

     Πρακτικά δηλαδή οι μεγαλύτερες δυνάμεις του πλανήτη είναι αυτές που λαμβάνουν τις αποφάσεις για την έκβαση μιας πολεμικής κρίσης αφού είναι οι δυνατότεροι παίκτες της παγκόσμιας πολιτικής σκακιέρας. Είναι έκδηλο το γεγονός ότι ο ΟΗΕ λειτουργεί ως καταλυτική ειρηνοποιός δύναμη κατά περίπτωση και επιλεκτικά αναλόγως με τα εμπλεκόμενα μέρη. Ειδάλλως, εκφράζει την άποψή του και καταδικάζει γεγονότα και πράξεις, χωρίς πρακτικά να έχει τη δύναμη να στηρίξει και να αποστείλει διόλου ευκαταφρόνητη και υπολογίσιμη βοήθεια. 

Διαβάστε περισσότερα:

ΟΗΕ: Πιόνι ή παίκτης της παγκόσμιας πολιτικής σκακιέρας;

ΟΗΕ ΟΗΕ