Προβοκατόρικος τίτλος.
Έχει πεθάνει όντως ο Καπιταλισμός; Πόσο αυτό καθρεφτίζει την πραγματικότητα;

Ακόμα και ο Adam smith όταν έγραφε τον “Πλούτο τον εθνών ” , την ‘Βίβλο’ της ελεύθερης αγοράς , αν κοιτούσε από το παράθυρο του στη Σκωτία θα έβλεπε ακόμα ένα φεουδαρχικό σύστημα. Ακόμα και ο Karl Marx στο Κομμουνιστικό μανιφέστο σχεδόν μισό αιώνα αργότερα αν κοιτούσε στις ευρωπαϊκές πόλεις, κυρίως απομεινάρια της φεουδαρχίας θα είχε αντικρίσει. Όμως αυτοί οι στοχαστές κατανοούσαν ότι σιγά σιγά αυτό το σύστημα βρισκόταν στο τέλος του. Έτσι και σήμερα αρκετοί στοχαστές αντιλαμβάνονται πως βρισκόμαστε σε μια μετάβαση του οικονομικού συστήματος. Σε ένα τέλος σήμερα του Καπιταλισμού και το ξεκίνημα ενός άλλου , νέου συστήματος.

Ο Καπιταλισμός είναι ένα σύστημα όπου συνεχώς εξελισσόταν στην κοντά 200 χρόνια ιστορίας του. Ο καπιταλισμός στα τέλη του 19ου αιώνα έως το 1929 είναι διαμετρικά αντίθετος με τον μετα-πολεμικό καπιταλισμό και το σύστημα Bretton Woods ενώ συνάμα το σύστημα εκ νέου μεταλλάχθηκε το 1980 έως και το 2008. Δύο πυλώνες όμως παρέμεναν σταθεροί.

Η έννοια του κέρδους
Η έννοια της αγοράς.

Ας το εξηγήσουμε αυτό.

Τι εννοούμε κέρδος; Καπιταλισμός

Σε όλη την διάρκεια του καπιταλιστικού συστήματος η συσσώρευση πλούτου γινόταν διαμέσου της παραγωγικής διαδικασίας. Σε μια διοικητική ιεραρχία υπαλλήλου-αφεντικού ή εργάτη-εργοδότη ή προλεταριάτου-καπιταλιστή. Είτε θέλετε να το ονομάζετε καταμερισμός της εργασίας και εμπορευματοποίηση ενός αγαθού είτε υπεραξία και εκμετάλλευση του εργαζόμενου, το πως δημιουργείται κέρδος παραμένει στα όρια της παραγωγής και της αυστηρής αυτής ιεραρχικής δομής.

Τι εννοούμε αγορά;

Όσον αφορά την έννοια της αγοράς, είτε μιλάμε για τέλειο-ατελή ανταγωνισμό είτε για μονοπώλιο -ολιγοπώλιο ,οι τιμές των προϊόντων καθώς και η πρόσβαση σε αυτά είναι ταυτόσημη για όλους τους καταναλωτές. Όπως και η επιλογή μιας αγοράς βρίσκεται στην ατομική ευχέρεια του καταναλωτή.

Σήμερα οι παραπάνω έννοιες μεταλλάσονται. Αυτοί οι βασικοί πυλώνες που δηλώνουν την διαφοροποίηση του Καπιταλισμού σε σχέση με οποιοδήποτε σύστημα έχουν αλλοτριωθεί.

Πάμε πρώτα στην έννοια του κέρδους στο σήμερα.

Κέρδος διαμέσου των χρημάτων των κεντρικών τραπεζών

Το 2008 ο Δυτικός φιλελεύθερος καπιταλισμός δέχθηκε ένα βαρύτατο χτύπημα. Οι τράπεζες κατέρρευσαν και μαζί με αυτές η αξιοπιστία του συστήματος. Έτσι αποφασίστηκε η διάσωση των τραπεζών. Πως συνέβη όμως αυτό;

Οι κεντρικές τράπεζες δημιούργησαν δισεκατομμύρια και τρισεκατομμύρια χρημάτων ώστε να διασώσουν τις τράπεζες. Μέσω τραπεζικών προγραμμάτων όπως το Q.E. εκκαθάρισαν τα χαρτοφυλάκια των τραπεζών. Ενώ συνάμα στην Ευρώπη δεν συντελέστηκε μια ανακεφαλαιοποίηση Bottom-up των τραπεζών. Όλα αυτά τα χρήματα “καθάρισαν” τα τοξικά προϊόντα των τραπεζών και εκείνες ήταν και πάλι στον δρόμο της φερεγγυότητας. Καπιταλισμός

Όμως ενώ επικράτησε ένας “Σοσιαλισμος και μέριμνα για το τραπεζικό σύστημα ” εφαρμόστηκε η “λιτότητα και ο ηθικός κίνδυνος ” στους πολλούς. Στις ΗΠΑ ο κόσμος έχανε τα σπίτια του και στην Ευρώπη διαμελίστηκε η αγοραστική δύναμη των πολιτών.

Όταν πια μια τράπεζα όπου ήταν “υγιής” δάνειζε σε μια μεγάλη επιχείρηση (όπως την General Motors), η δεύτερη ήξερε πως αν συνέχιζε να παράγει με ρυθμούς προ-κρίσης θα είχε απώλειες. Καθώς όπως ανέδειξα, ο κόσμος είχε χάσει την καταναλωτική δύναμη του. Κάτι όμως έπρεπε να κάνει με αυτήν την τεράστια ρευστότητα. Κάπως έπρεπε να βγάλει κέδρος. Τι ακολούθησε;

Το μεγαλύτερο μέρος της ρευστότητας το επένδυε όχι στην παραγωγή αλλά στο χρηματιστήριο. Αγοράζοντας τις μετοχές της ίδιας της εταιρίας. Αυτό είχε ως συνέπεια η εκάστοτε εταιρία να εκτοξεύει την τιμή της μετοχής της. Μετέπειτα απλώς την πουλούσε και την διαφορά την έβγαζε κέδρος. Καπιταλισμός

Αντί λοιπόν να επενδύσεις και να περιμένεις χρόνια μέσω της παραγωγής να βγάλεις κέρδος, το έκανες γρήγορα και με τεράστιες επιστροφές. Και από την στιγμή όπου οι κεντρικές τράπεζες συνέχιζαν να κόβουν χρήματα ώστε να σώζουν τις ιδιωτικές τράπεζες, αυτή η διαδικασία δημιουργίας κέρδους έγινε ο κανόνας στο καπιταλιστικό σύστημα.

Κέρδος διαμέσου των λογισμικών

Η ανάπτυξη της τεχνολογίας έχει παρουσιάσει νέες δυνατότητες άντλησης κέρδους στις Big Tech Companies.
Όταν κρατάτε το IPhone και μιλάτε με την Siri συνήθως ρωτάτε πληροφορίες για προϊόντα, για μαγαζιά κτλπ. Την στιγμή εκείνη ακολουθεί μια διαλεκτική διαδικασία μεταξύ σας ώστε να κατανοήσει καλύτερα το τι επιθυμείτε. Και σας προσφέρει το προϊόν, την πληροφορία.

Κάθε φορά κατά την πραγμάτωση αυτής της διαδικασίας αναβαθμίζεται το λογισμικό της Apple

Το κάνετε πιο έξυπνο, πιο αποτελεσματικό σε σημείο όπου σας γνωρίζει καλύτερα και από τον εαυτό σας. Ταυτόχρονα οι πληροφορίες που συλλέγει πωλούνται σε διαφημιστικές εταιρίες ώστε να συνεχίζεται η διαδικασία του χαρακτηρισμού του “τι τύπου καταναλωτής είστε”.

Άρα η Apple βγάζει κέρδος αναβαθμίζοντας το λογισμικό της , πουλώντας τα δεδομένα σε εταιρίες. Δίχως να εργάζεστε για εκείνη. Είστε εργάτες της δίχως να πληρώνεστε.

Ποια παραγωγή συντελείται; Καμία απολύτως!

Πάμε τώρα στην έννοια της Αγοράς. Καπιταλισμός

Κάθε φορά που εισέρχεστε στο Amazon.com, αυτόματα εξέρχεσθε από μια καπιταλιστική αγορά. Καθώς το τι βλέπετε στο Amazon.com είναι απόφαση ενός λογισμικού.

Η πρόσβαση στα προϊόντα δεν βρίσκετε στην ευχέρεια σας ,αλλά σε αυτή του αλγορίθμου.

Ακόμα και οι τιμές στα προϊόντα διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Καθώς ο καθένας μας έχει διαφορετικό τύπο καταναλωτή. Και ο αλγόριθμος έχει προγραμματιστεί ώστε να προτείνει στον καθέναν αυτό όπου ως καταναλωτής υποτίθεται επιθυμεί. Η ζήτηση από κάθε καταναλωτή διαφέρει. Άρα και η τιμή. Η οποία τιμή, πάντοτε προσπαθεί να μεγιστοποιήσει το κέρδος τής εταιρίας.

Αν τώρα, συνδεθούμε εγώ και εσείς στο Amazon.com, θα δούμε διαφορετικά προϊόντα, σε διαφορετικές τιμές.

Φανταστείτε να πηγαίνουμε στην Ερμού, να κοιτούσαμε στο ίδιο ακριβώς σημείο αλλα να βλέπαμε διαφορετικα μαγαζιά, διαφορετικα προϊόντα και διαφορετικες τιμές.

Καταλαβαίνετε ότι αυτός ο τύπος “Αγοράς” δεν έχει καμία σχέση με την κλασσική καπιταλιστική αντίληψη για την έννοια της Αγοράς.

Συμπεράσματα Καπιταλισμός

Καταλήγοντας, ένα καινούργιο σύστημα αναδύεται. Είναι ζήτημα χρόνου το πότε αυτό θα καθιερωθεί σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας. Καπιταλισμός

Και αυτό το σύστημα της μετα-καπιταλιστικής κοινωνίας ονομάζεται “τεχνοφεουδαρχία”.

Ένα σύστημα όπου συγχρόνως με την εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης και των λογισμικών θα εδραιώνεται σε κάθε μήκος και πλάτος της καθημερινότητας.

Τέλος ,είναι σημαντικό να κατανοούμε την επίκαιρη εφαρμογή ενός συστήματος.

Καθώς όταν θα ασκήσουμε κριτική σε αυτό -είτε υπέρ, είτε κατά-,είναι σώφρων να γίνεται αυτό στις συνθήκες όπου σήμερα το διέπουν.

Το να υπερασπιζομαι τον καπιταλισμό σε όρους του Adam smith ή του Ricardo ή να το κατακρίνω σε όρους Μαρξ και Ένγκελς το 1848 ή το 1893 ίσως να μην μας δώσει την απάντηση.

Σίγουρα οι ιδέες των ανθρώπων αυτών είναι σημαντικές και έχουμε χρέος να τις γνωρίζουμε. Γιατί ως ένα σημείο είναι διαχρονικές. Όμως για να φτάσουμε σε ένα ανώτερο επίπεδο κριτικής, θα πρέπει να γνωρίζουμε το τι έχουμε σήμερα μπροστά μας.