Γράφει ο Κωνσταντίνος Σαββάκης Νορβηγοί
Τους τελευταίους μήνες η ενεργειακή κρίση έχει συμβάλει σημαντικά στην φτωχοποίηση των πολιτών και την εξάντληση των κρατικών πόρων, έχοντας με αυτόν τον τρόπο καταστεί εφιάλτης για τα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη. Όχι όμως για όλα. Υπάρχει ένα ευρωπαϊκό έθνος, για το οποίο η πολυτάραχη αυτή συγκυρία, μοιάζει με ευκαιρία.
Η Νορβηγία για το 2021, μόλις μετά το πέρας της πανδημίας, παρουσίασε εξαγωγές ύψους 156 δισ. δολαρίων που οδήγησαν σε εμπορικό πλεόνασμα ρεκόρ της τάξης των 53 δισ. δολαρίων, σύμφωνα πάντα με την εθνική στατιστική υπηρεσία της χώρας. Το ίδιο έτος, ο πετρελαϊκός τομέας της χώρας κατείχε μερίδιο 42% των εξαγωγών αυτών, απέφερε το 15% των εσόδων του κράτους, ενώ η αξία των εξαγωγών φυσικού αερίου τετραπλασιάστηκε σε σχέση με το 2020, φτάνοντας τα 48 δισ. ευρώ. Με το σκανδιναβικό έθνος να είναι ο ένατος μεγαλύτερος παραγωγός φυσικού αερίου στον κόσμο και δεύτερος μεγαλύτερος προμηθευτής της ΕΕ, καλύπτοντας το 24% των ετήσιων αναγκών της, μπορεί κάποιος εύκολα να αντιληφθεί ότι το 2022, μετά και την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, πιθανότατα θα αποβεί ακόμα πιο προσοδοφόρο για τους Νορβηγούς.
Τίποτα όμως από όλα αυτά δεν θα είχε επιτευχθεί χωρίς την ανακάλυψη του κοιτάσματος Groningen στην Ολλανδία το 1959, η οποία ανέτρεψε την μέχρι τότε επικρατούσα άποψη, σύμφωνα με την οποία η Βόρεια Θάλασσα δεν έκρυβε αποθέματα υδρογονανθράκων. Στον απόηχο των εξελίξεων, τον Οκτώβριο του 1962 η αμερικανικών συμφερόντων Phillips Petroleum αιτείται άδεια για δραστηριότητες εξερεύνησης στα νορβηγικά χωρικά ύδατα.
Η πρόταση απορρίφθηκε αφού θεωρήθηκε ως μία απόπειρα των Αμερικάνων να αποκτήσουν αποκλειστικά δικαιώματα στην περιοχή, κάτι που δεν θα επέτρεπε να αναπτυχθεί ο κατάλληλος ανταγωνισμός που θα ευνοούσε το νορβηγικό κράτος. Ένα χρόνο αργότερα, η νορβηγική κυβέρνηση κήρυξε κυριαρχία στη νορβηγική υφαλοκρηπίδα, ενώ νέα ρύθμιση απέδιδε αποκλειστικά στο κράτος το δικαίωμα να παραχωρήσει άδειες για εξερεύνηση και παραγωγή υδρογονανθράκων.
Με την ανακάλυψη του γιγαντιαίου κοιτάσματος Ekofisk λίγο πριν τα Χριστούγεννα το 1969, οι Νορβηγοί έθεσαν τα θεμέλια του σημερινού υποδειγματικού κράτους πρόνοιας και της εκρηκτικής οικονομίας τους, που σε μεγάλο βαθμό καθιστούν την ποιότητα ζωής στην χώρα σχεδόν ιδανική μέχρι και σήμερα. Όχι μόνο επιχείρησαν να διαχειριστούν με τον βέλτιστο τρόπο τα έσοδα που απέφερε ο πετρελαϊκός τομέας, αλλά θέλησαν να διασφαλίσουν ότι αυτά θα συνεχίσουν να αποφέρουν όφελος και στις επόμενες γενιές.
Πώς όμως κατάφεραν να στρέψουν προς όφελος τους, κάτι που για πολλές άλλες χώρες αποτέλεσε κατάρα;
Το 1972 ιδρύεται η κρατική πετρελαϊκή εταιρία Statoil και καθιερώνεται η συμμετοχή της σε κάθε άδεια παραγωγής σε ποσοστό τουλάχιστον 50%. Παράλληλα το 1985 θεσμοθετήθηκε στο State’s Direct Financial Interest (SDFI, Statens direkteøkonomiske engasjement), χαρτοφυλάκιο που περιείχε τις κρατικές άδειες για εξερεύνηση και εξόρυξη πετρελαίου ή φυσικού αερίου εντός της νορβηγικής υφαλοκρηπίδας.
Η διαχείριση του παρέμεινε στην Statoil έως και το 2001, οπότε περίπου το ένα τρίτο της έως τότε κρατικής εταιρίας ιδιωτικοποιήθηκε, με την διαχείριση του SDFI να περνά στην νεοϊδρυθείσα κρατική Pedoro, η οποία έκτοτε καλείται να διαχειριστεί τα κρατικά περιουσιακά στοιχεία που κατέχει στον πετρελαϊκό τομέα το νορβηγικό κράτος για λογαριασμό του. Επίσης, παρότι την ίδια χρονιά η παραγωγή κορυφώθηκε φτάνοντας στα 3.4 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα, το μέχρι τότε αμιγώς κρατικό χαρτοφυλάκιο ιδιωτικοποιήθηκε σε ποσοστό 21%.
Μετά την μερική ιδιωτικοποίηση της, η Statoil δραστηριοποιείται με τους ίδιους όρους που ίσχυαν για τις ξένες εταιρείες εντός της νορβηγικής υφαλοκρηπίδας. Το 2007 συγχωνεύεται με την Norsk Hydro και το 2018 μετονομάζεται σε Equinor. Με το Νορβηγικό Υπουργείο Πετρελαίου και Ενέργειας να διαχειρίζεται το ποσοστό του κράτους, η Equinor σήμερα είναι η δεύτερη εταιρία σε τροφοδοσία φυσικού αερίου στην ΕΕ, μόνο μετά την ρωσική Gazprom, ενώ στη λίστα Forbes Global του 2000, κατατάχθηκε ως η 169η σε μέγεθος δημόσια εταιρία, αριθμώντας λίγους παραπάνω από 21 χιλιάδες εργαζομένους.
Από το 1973 οπότε και καθιερώθηκαν από το νορβηγικό Κοινοβούλιο, η Πολιτεία τηρεί με χαρακτηριστική ευλάβεια τις ‘’10 εντολές’’ που διέπουν τον πετρελαϊκό τομέα. Μεταξύ αυτών, διασφαλίζεται ο κρατικός έλεγχος και η επίβλεψη στην υφαλοκρηπίδα της χώρας, καθώς και η ανεξαρτησία της χώρας σε θέματα ενέργειας. Επίσης, τονίζεται ότι η ανάπτυξη του εν λόγω τομέα δεν θα πρέπει να λαμβάνει χώρα εις βάρος άλλων εμπορικών δραστηριοτήτων ή του φυσικού περιβάλλοντος. Μία ακόμα ενδιαφέρουσα και και διορατική για την εποχή πρόβλεψη, είναι ότι το πετρέλαιο από τη νορβηγική υφαλοκρηπίδα θα πρέπει, κατά κανόνα, να φτάνει σε νορβηγικό έδαφος.
Παράλληλα, το νορβηγικό κράτος ιδρύει μία σειρά οργανισμών, εταιριών και αρχών προκειμένου να εδραιωθεί η διαφάνεια και η αποτελεσματικότητα στην διαχείριση του φυσικού πλούτου της χώρας. Η Διεύθυνση Νορβηγικού Πετρελαίου (Norwegian Petroleum Directorate ή Oljedirektoratet) που έχει επιφορτιστεί με το έργο της ρύθμισης ζητημάτων αναφορικά με το πετρέλαιο και η Gassco, κρατική εταιρία που διαχειρίζεται το σύνολο των υποδομών μεταφοράς φυσικού αερίου από την νορβηγική υφαλοκρηπίδα, και διανείμει το 15% του αερίου που παραδίδεται στην ηπειρωτική Ευρώπη, αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα.
Όλα αυτά όμως δεν θα ήταν επαρκή για να αποφευχθούν οι παρενέργειες που συνήθως εμφανίζει η οικονομία χωρών, πλούσιων σε υδρογονάνθρακες. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η υψηλή εξάρτηση μίας εθνικής οικονομίας από τον πετρελαϊκό τομέα αποβαίνει μοιραία σε περιόδους πτώσης της τιμής του πετρελαίου, οδηγώντας σε μακροχρόνια ύφεση. Ακόμα, η υψηλή ζήτηση του νομίσματος που προκύπτει από την εξαγωγή πετρελαίου πλήττει σημαντικά τις υπόλοιπες εξαγωγές, ενώ η αθρόα εισροή των εσόδων στις τσέπες των πολιτών δημιουργεί πληθωριστικές τάσεις.
Οι Νορβηγοί, μαθαίνοντας από τα λάθη των άλλων αλλά και γνωρίζοντας ότι τα κοιτάσματα δεν πρόκειται να διαρκέσουν για πάντα, το 1990 ιδρύουν το κρατικό επενδυτικό ταμείο Government Petroleum Fund, που από το 2006 είναι γνωστό ως Government Pension Fund Global (StatensPensjonsfond Utland ή SPU).
Έκτοτε, σε αυτό μεταβιβάζονται τα κέρδη του νορβηγικού κράτους από τον πετρελαϊκό τομέα. Από εκεί επενδύονται σε διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές του εξωτερικού, ώστε το ρίσκο κάθε επένδυσης να είναι ανεξάρτητο από την πορεία της νορβηγικής οικονομίας αλλά και για να μη δημιουργείται επιπλέον ζήτηση για το νόμισμα της χώρας. Η εκάστοτε κυβέρνηση είναι δεσμευμένη να μη χρησιμοποιεί στον ετήσιο προϋπολογισμό παραπάνω από το 3% του ταμείου, η οποία είναι και η αναμενόμενη πραγματική ετήσια απόδοση του. Νορβηγοί Νορβηγοί Νορβηγοί
Το 1998 τη διαχείριση του ταμείου αναλαμβάνεται στην Norges Bank Investment Management της νορβηγικής Κεντρικής Τράπεζας, ενώ από το 2004 εξουσιοδοτημένη επιτροπή θέτει τις ηθικές κατευθυντήριες γραμμές του επενδυτικού προφίλ, αποτρέποντας έτσι επενδύσεις σε βιομηχανίες όπλων, καπνού ή άλλων αμφιλεγόμενων δραστηριοτήτων.
Σήμερα, το SPU είναι το μεγαλύτερο κρατικό επενδυτικό ταμείο παγκοσμίως με αποθέματα που φτάνουν τα 1.4 τρισ. δολάρια, ποσό που αντιστοιχεί σε περίπου 280 χιλιάδες δολάρια για κάθε Νορβηγό πολίτη! Μετοχές αποτελούν το 60% του αμοιβαίου κεφαλαίου ενώ το υπόλοιπο 40% αφορά ομόλογα και ακίνητα. Μάλιστα, σε αυτό ανήκει περίπου το 1,3% του συνόλου των εισηγμένων εταιριών παγκοσμίως, γεγονός που πέρα από τα οικονομικά οφέλη, αποφέρει στο νορβηγικό κράτος τεράστια πολιτική επιρροή, αφού κατέχει τμήματα επιχειρήσεων όπως η Amazon, η Apple και η Microsoft.
Με αυτόν τον τρόπο, οι Νορβηγοί έχουν καταφέρει να εδραιώσουν ένα ισχυρό κράτος πρόνοιας και μία υποδειγματική Πολιτεία. Σύμφωνα με την έκθεση των Ηνωμένων Εθνών για το 2022, η χώρα τους κατατάσσεται 2η με βάση τον Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης ενώ θεωρείται αναμφισβήτητα μία από τις σταθερότερες δημοκρατίες παγκοσμίως. Έτσι, δείχνουν τον δρόμο σε κάθε έθνος που επιδιώκει να εκμεταλλευτεί τα αποθέματα των φυσικών του πόρων, μεταξύ των οποίων ευελπιστούμε να είναι σύντομα και η χώρα μας. Νορβηγοί Νορβηγοί Νορβηγοί Νορβηγοί Νορβηγοί Νορβηγοί Νορβηγοί
Οι απόψεις των αρθρογράφων δεν απηχούν την άποψη της συντακτικής ομάδας ούτε του Pnyka Org.
Διαβάστε περισσότερα: Νορβηγοί
Το Δίκαιο των Ενόπλων Συρράξεων αποτελεί κλάδο του Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου και συντίθεται από ένα πλέγμα αρχών και κανόνων που οφείλουν να εφαρμόζονται κατά τη διάρκεια μιας ένοπλης σύγκρουσης.
Αστυνομική βία και μπαχαλάκηδες
Ατομική ευθύνη. Ίσως από τις σημαντικότερες αρχές που συγκροτούν και συντηρούν μία οργανωμένη κοινωνία
Σε κατάσταση πανικού βρίσκεται τις τελευταίες ώρες το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, μετά τις κατηγορίες που βαραίνουν την Ευρωβουλευτή του, Εύα Καϊλή
Cancel culture: Aντίδραση του καναπέ ή επανάσταση;
Η αποδοκιμασία που εκφράζει ένα άτομο προς τις απόψεις και τις πράξεις ενός άλλου, δεν αποτελεί νέο φαινόμενο.
Πως μας επηρεάζουν τα social media;
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πλέον, για τους περισσότερους ανθρώπους δεν αποτελούν απλώς ένα ξεχωριστό και αποκομμένο κομμάτι της ζωής τους αλλά ένα γενικότερο μέσο επικοινωνίας με τον έξω κόσμο.
Τρίζουν τα θεμέλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης;
Οι πρώτες ενδείξεις κλυδωνισμού του ευρωπαϊκού οικοδομήματος θα έλεγε κανείς ότι άρχισαν να διαφαίνονται στην παγκόσμια οικονομική κρίση του 2007-2009. Δεκέμβριος
