How to … Δυτικά Βαλκάνια

Γράφουν οι Μανώλης Γιανναράκης και Κυριάκος Δομόσογλου

Τα Δυτικά Βαλκάνια πριν 19 χρόνια στην σύνοδο της Θεσσαλονίκης ξεκινούσαν την πορεία τους για το ευρωπαϊκό όνειρο. Δύο δεκαετίες σχεδόν μετά, κοντεύουν να φτάσουν στην Κίνα… Ο προσφάτως παρουσιασθείς Στρατηγικός Σχεδιασμός του ΥΠΕΞ για τα έτη 2022-2025, αποτυπώνει την αναγκαιότητα ενεργότερης ελληνικής και συνάμα ευρωπαϊκής παρουσίας, ενσωματώνοντας σχέδια δράσης για πολυμέρεια, εξωστρέφεια και ενεργή διπλωματία στον φυσικό πολιτικό, πολιτισμικό και οικονομικό χώρο της ελληνικής διπλωματίας.

Δε δυνάμεθα να είμαστε πλέον «μέρος του προβλήματος», αλλά η μοναδική βιώσιμη λύση. Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα που διαθέτει όλα εκείνα τα απαραίτητα εργαλεία/μέσα ώστε να τραβήξει τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων «πίσω» στην Ευρώπη, σε αντίθεση με γεωπολιτικούς μας ανταγωνιστές, που μόνο κοντύτερα στον αυταρχισμό της Ασίας μπορεί να τα φέρει. Γεωγραφική εγγύτητα, ιστορικούς δεσμούς χιλιάδων χρόνων, οικονομική επιρροή, στρατιωτική υπεροχή και ακμάζουσες ελληνοχριστιανικές μειονότητες που επηρεάζουν καταλυτικά την άσκηση πολιτικής στα κράτη αυτά, είναι μερικές μόνο από τις δυνατότητες της πατρίδας μας.

Η Ελλάδα μπορεί και οφείλει να μεγιστοποιήσει τον αντίκτυπο του soft power της στα δυτικά Βαλκάνια, αντισταθμίζοντας τόσο δράσεις ανταγωνιστών όσο και εν δυνάμει κινδύνων που απορρέουν από την κινητοποίηση εθνικών και θρησκευτικών εξάρσεων. Το γνωστό σε όλους μας «μουσουλμανικό τόξο», μπορεί να αποτελέσει απειλή μόνο με την δική μας συμβολή! Το μέλλον αυτών των χωρών θα πρέπει να είναι στην Ευρώπη. Και ο δρόμος περνάει από την Ελλάδα.

Ο πρωθυπουργός πρόσφατα τόνισε ορθά ότι «η Ελλάδα θα σταθεί στο πλευρό αυτών των χωρών στο ταξίδι τους για την είσοδο στην Ευρωπαϊκή οικογένεια». Η αναζωπύρωση εθνικιστικών και υπερπατριωτικών συναισθημάτων, μόνο τρίτους μπορεί να ευνοήσει, οι οποίοι όχι μόνο καρπώνονται τα οφέλη τέτοιων εντάσεων, αλλά και αναζητούν/δημιουργούν αναταραχές, όπως όσα συνέβησαν χθες στα βόρεια του Κοσόβου.

Από το 2016 και έπειτα, η Ελλάδα επιστρέφει σταδιακά στο ρόλο που δικαιούται ή απαιτείται να παίξει στην περιοχή, δηλαδή αυτόν του πυλώνα σταθερότητας και του φορέα εξευρωπαϊσμού / εκδυτικισμού, όχι μόνο για λογαριασμό των «ξένων συμφερόντων», όπως αρέσκονται ορισμένοι εν Ελλάδι να τονίζουν προς τέρψη κομματικών ακροατηρίων, αλλά κυρίως για την εξυπηρέτηση των μακροπρόθεσμων γεωπολιτικών μας συμφερόντων.

Η ελληνική παρουσία –με όρους εξωτερικής πολιτικής- στην πάλαι ποτέ (ίσως και σύγχρονη) «πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης», χαρακτηρίζεται κατά περιόδους τόσο παραγωγική και ωφέλιμη για τα εθνικά συμφέροντα, όσο και καταστροφική και υπονομευτική για τη χώρα και τη διεθνή της εικόνα.

Ο ρόλος – δωρητής που η Ελλάδα κάποτε κλήθηκε να παίξει μέσω του προγράμματος ΕΣΟΑΒ (2002) μπορεί να έρθει ξανά στο προσκήνιο, δεδομένου ότι για την ευρωπαϊκή ένωση το χρήμα δεν αποτέλεσε ποτέ πρόβλημα, όπως αρέσκονται να υπερηφανεύονται στις Βρυξέλλες. Φυσικά οι δωρεές αυτές θα πρέπει κατευθύνονται προς την επίτευξη στόχων τόσο εθνικών όσο και ευρωπαϊκών με στόχευση στα ανθρώπινα δικαιώματα, τους θεσμούς και τις υποδομές, την εκπαίδευση και εν γένει τον λεγόμενο εξευρωπαϊσμό.

Ενεργειακά, η μετατροπή της Ελλάδος σε κόμβο ανοίγει παράθυρο πληθώρας ευκαιριών. Στρατιωτικά, η προαγωγή σχημάτων 3+1 αντίστοιχα με αυτά της ανατολικής Μεσογείου, μπορούν να προάγουν τη συνεργασία και τη συνδεσιμότητα μεταξύ των χωρών αυτών και της Ελλάδας. Η θεσμοθετημένη συνεργασία σε τομείς υψηλής πολιτικής, καθώς και η διάδραση μεταξύ των ενόπλων δυνάμεων της περιοχής (ακόμα και σε επίπεδο φοιτητών στρατιωτικών σχολών), μπορεί να ωφελήσει την Ελλάδα ποικιλοτρόπως.

Οι σχέσεις με την Αλβανία θα πρέπει να ακολουθήσουν τις ευρωπαϊκές επιταγές της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής στα πλαίσια μιας «στρατηγικής εξωστρέφειας». Βασικές προτεραιότητες για την Ελλάδα θα πρέπει να είναι η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με ιδιαίτερη έμφαση στα διαρκώς μειούμενα δικαιώματα της ελληνικής μειονότητας εντός της γειτονικής χώρας. Η Ελλάδα, μέσω του ευρωπαϊκού πλαισίου θα πρέπει να καταστήσει σαφές στους γείτονες, πως οι συνθήκες της άλλοτε ευαγούς ελληνικής μειονότητας της Αλβανίας, αποτελούν όρο εκ των ών ουκ άνευ για την πορεία της προς την Ευρώπη.

Παράλληλα η συμμετοχή ελληνικών κεφαλαίων για την περαιτέρω ανάπτυξη υποδομών καίριας σημασίας (μεταφορές κ.α.) καθώς και η ενεργή δραστηριοποίηση του ελληνικού επιχειρηματικού κόσμου αποτελεί αναγκαιότητα για μια πραγματικά εξωστρεφή εξωτερική πολιτική, η οποία -αν χρειαστεί- είναι σε θέση να ασκεί και τις κατάλληλες διπλωματικές πιέσεις. Επιπροσθέτως, η ελληνική διπλωματία θα πρέπει να θέτει μετ’ επιτάσεως το ζήτημα της παραπομπής του καθορισμού των θαλασσίων ζωνών μεταξύ Ελλάδος – Αλβανίας στη Χάγη, αφ’ ενός ως αναπόσπαστο μέρος της ευρωπαϊκής πορείας της Αλβανίας, αφ’ ετέρου ως ένα χρήσιμο εργαλείο που δημιουργεί ευνοϊκά νομικά προηγούμενα για την ελληνική επιχειρηματολογία επί των θεμάτων Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας. Δυτικά Βαλκάνια Δυτικά Βαλκάνια Δυτικά Βαλκάνια

Τέλος, ως προς το ακανθώδες ζήτημα του Κοσόβου, η Ελλάδα καλείται να κρατά λεπτές ισορροπίες, πάντα ευθυγραμμισμένη με τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας των ΗΕ (1244), αποδεικνύοντας εμπράκτως την αφοσίωσή της στο Διεθνές Δίκαιο. Η ελληνική παρουσία στην περιοχή μέσω της KFOR και της EULEX, μαρτυρούν τη σημασία που αποδίδουμε για την διατήρηση της σταθερότητας στην περιοχή. Ωστόσο, το πρόσφατο ταξίδι του Έλληνα υπουργού εξωτερικών, έδωσε το στίγμα.

Η αναγνώριση του Κοσόβου από το Δυτικό μπλοκ, ως ανεξάρτητο κράτος, μπορεί να είναι και ζήτημα χρόνου. Όπως προαναφέραμε, η Ελλάδα είναι μία χώρα που πορεύεται με πυξίδα το Διεθνές Δίκαιο. Ταυτόχρονα όμως, θα πρέπει να είναι έτοιμη να ακολουθήσει τις εξελίξεις που έρχονται ταχύτατα. Ο χρόνος στα Δυτικά Βαλκάνια περνάει πλέον ολοένα και πιο γρήγορα… Και μπορεί ο πόλεμος στην Ουκρανία να εξελίχθηκε σε μαραθώνιο και έναν κατ’ ουσίαν πόλεμο φθοράς, στα βόρεια σύνορα μας όμως, θα είναι 100άρι… Δυτικά Βαλκάνια Δυτικά Βαλκάνια Δυτικά Βαλκάνια Δυτικά Βαλκάνια

Ως προς τον έτερο βόρειο γείτονα, τη Βόρεια Μακεδονία, οι σχέσεις μας έχουν γνωρίσει ανά καιρούς σημαντικές διακυμάνσεις ως αποτέλεσμα εθνικιστικών (και όχι θρησκευτικών, όπως το επιχείρημα του ενεργού «μουσουλμανικού τόξου» θέλει) εξάρσεων, κατάσταση η οποία επηρέαζε αναλόγως την ελληνική οικονομική, εμπορική και επιχειρηματική δραστηριότητα πέραν των ελληνικών συνόρων.

Μετά την Ενδιάμεση Συμφωνία του 1995 και την ατυχή –εκ του αποτελέσματος- στάση της ελληνικής Κυβέρνησης στο Βουκουρέστι το 2008 (ατυχής καθώς πέραν της τέρψεως που προκάλεσε στο εκλογικό σώμα της Ελλάδος, κατά τα άλλα, επέφερε μια καταδικαστική απόφαση της Χάγης εις βάρος μας, την ίδια στιγμή που το Διεθνές Δίκαιο αποτελεί για την ελληνική διπλωματία «Ευαγγέλιο»), οι σχέσεις μεταξύ των 2 χωρών έχουν ρυθμιστεί εν πολλοίς –αν και με αρκετές εκκρεμότητες ακόμα- από τη Συμφωνία των Πρεσπών.

Παρά τα επιμέρους προβληματικά σημεία της Συμφωνίας, και παρά τις νέες δυναμικές που λαμβάνουν οι συσχετισμοί στην περιοχή τόσο εξαιτίας της Βουλγαρικής στάσης επί του ζητήματος της ευρωπαϊκής πορείας της χώρας, όσο και με την μη πιστή εφαρμογή των συμφωνηθέντων από την πλευρά των γειτόνων, η Συμφωνία συνέβαλλε στην απεμπλοκή της ελληνικής διπλωματίας από ένα ζήτημα δεκαετιών, όχι μόνο εξασφαλίζοντας διπλωματικό κεφάλαιο προς πιο απαιτητικές προκλήσεις (βλ. Τουρκία), αλλά και καθιστώντας την Ελλάδα μέρος της λύσης (έστω και αν δεν μας ικανοποίησε πλήρως το αποτέλεσμα), βγάζοντάς μας παράλληλα από τη διεθνής απομόνωση, στην οποία –κακά τα ψέματα- είχαμε περιέλθει.

Από εκεί και πέρα και με βάσει τα άνω δεδομένα, η Αθήνα θα πρέπει να αντιμετωπίσει τα Σκόπια ως τη βάση της για την περαιτέρω ανάπτυξη των ελληνικών εξαγωγών στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκάνιων, να καταστήσει τη χώρα κομμάτι του ευρύτερου ενεργειακού σχεδιασμού της (όπως συμβαίνει σήμερα με τη Βουλγαρία), να παίξει ενεργό στρατιωτικό ρόλο –ως η ικανότερη στρατιωτική μηχανής της περιοχής- σε ζητήματα εκπαίδευσης ενόπλων δυνάμεων και ασφάλειας και να προβεί στην ενεργή ευρωπαϊκή εμπλαισίωση της Βόρειας Μακεδονίας, εξασφαλίζοντας ευνοϊκούς όρους για τους Έλληνες της χώρας, το σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου και την στρατηγική εξισορρόπηση 3ων που ορέγονται ανασύσταση αυτοκρατοριών στη βάση κοινού παρελθόντος και στρατηγικού βάθους. Δυτικά Βαλκάνια Δυτικά Βαλκάνια Δυτικά Βαλκάνια

Στο άλλο μέτωπο, εκείνο της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης, τα πράγματα είναι λίγο χειρότερα. Ακραίοι εθνικιστές, θρησκόληπτοι εξτρεμιστές και οργανωμένο έγκλημα, στην πλειοψηφία τους πλήρως ελεγχόμενοι από την Ρωσία, τον τελευταίο καιρό παίζουν τα ρέστα τους. Στην αρχή του πολέμου της Ουκρανίας, η Ρωσία είχε ξεκαθαρίσει ότι «θα αναλάβει ανάλογες δράσεις», με εκείνες που ανέλαβε με την Ουκρανία, αν η χώρα προσπαθούσε να μπει στο ΝΑΤΟ. Και παρόλο που ο Πούτιν φαντάζει παρανοϊκός ως προς τη χρήση άμεσης στρατιωτικής βίας, πιο παρανοϊκοί είναι εκείνοι που πιστεύουν ότι θα μπορούσε να επιβάλει το οτιδήποτε, σε εκείνη την περιοχή.

Στόχος του είναι ένα δυνατό χτύπημα στο «μαλακό υπογάστριο» του ΝΑΤΟ, αν θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε έτσι την συγκεκριμένη περιοχή. Για όλα τα παραπάνω, είναι επιτακτική ανάγκη για την ελληνική διπλωματία να προωθήσει τη συνδεσιμότητα με την χώρα, κυρίως μέσω εμπορικών διαδρόμων που θα ενώνουν τον ΟΛΘ με την Αδριατική, εξισορροπώντας έτσι τις ασκούμενες πιέσεις από τους γεωπολιτικούς ανταγωνιστές του ΝΑΤΟ αλλά και της ΕΕ. Δυτικά Βαλκάνια Δυτικά Βαλκάνια Δυτικά Βαλκάνια Δυτικά Βαλκάνια

Η Σερβία είναι δέσμια της ιστορίας της. Τα συμφέροντα της είναι στην Ευρώπη και στο ΝΑΤΟ όσο προκλητικό και αν ακούγεται αυτό. Εθελοτυφλεί όμως. Έχει επιλέξει διαχρονικά τη πλήρη ευθυγράμμιση με την Ρωσία και αυτό ενδεχομένως να είναι καταστροφικό για την ίδια μελλοντικά, λαμβανομένων υπόψιν των γεωπολιτικών συσχετισμών της γειτονίας της . Ωστόσο, αν είχαμε μπροστά μας έναν σέρβο, δύσκολα θα τον πείθαμε να συμμαχήσει με το ΝΑΤΟ για ευνόητους ιστορικούς λόγους…

Κατά έναν περίεργο τρόπο, η περίπτωση της Σερβίας, μοιάζει με εκείνη της Κύπρου. Και οι δύο χώρες, για παρόμοιους περίπου λόγους, αρνούνται να δουν το προφανές: Ότι ο δρόμος για την πρόοδο και την επιβίωση τους, περνάει μέσα από την Βορειοατλαντική Συμμαχία. Τα «αδέρφια μας οι Σέρβοι» (sic) μας ενδιαφέρει λίγο τι θα κάνουν. Επιδίωξή μας είναι η αποφασιστική για αυτούς πορεία προς την ΕΕ. Για τα αδέρφια μας όμως τους Κύπριους, θα δώσουμε τα πάντα, κατά τρόπο παρόμοιο, με τον οποίο κατάφερε μια χώρα υπό μερική κατοχή να ενταχθεί στην ευρωπαϊκή οικογένεια.

Τα πάντα, λοιπόν, για να μην φάνε μόνοι τους το κεφάλι τους, ξανά! Στην περίπτωση της Σερβίας, το μόνο που περιπλέκει τα πράγματα στις μεταξύ μας σχέσεις, είναι το θυμικό. Επειδή όμως, όπως προαναφέραμε το θυμικό είναι ο χειρότερος σύμβουλος για την άσκηση της εξωτερικής πολιτικής, αν οι Σέρβοι επιλέξουν την σύγκρουση με το ΝΑΤΟ, η Ελλάδα θα πρέπει να βρεθεί στην πρώτη γραμμή… απέναντι τους.

Ο πλανήτης έχει μπει σε τροχιά σύγκρουσης. Και πάντα την σπίθα για την φωτιά, την έδιναν τα Βαλκάνια! Η Ελλάδα είναι αυτή την στιγμή η πιο προηγμένη χώρα της Βαλκανικής χερσονήσου. Ο αγώνας δεν θα είναι αντοχής, αλλά ταχύτητας. Το ελληνικό πολιτικό σύστημα θα πρέπει να αποβάλει τα σύνδρομα κατωτερότητας και εσωστρέφειας καθώς και τα ταμπού που η μεταπολίτευση του «φόρεσε» και να είναι έτοιμο ανά πάσα στιγμή για την υπέρβαση.

Η οποιαδήποτε προσπάθεια αποσταθεροποίησης των Δυτικών Βαλκανίων, υποκινούμενη από τις δικτατορίες της Ασίας, θα πρέπει να βρει ως απάντηση μία αστραπιαία, χειμαρρώδη και τόσο πρωτοφανή, από την Ελλάδα, αντίδραση, που να μην αφήνει περιθώρια για εφαρμογή Plan B. Η αδράνεια στην δεκαετία του 20′, θα αντιμετωπιστεί από τους ιστορικούς του μέλλοντος σαν προδοσία! Δυτικά Βαλκάνια Δυτικά Βαλκάνια Δυτικά Βαλκάνια

Διαβάστε Περισσότερα: Δυτικά Βαλκάνια