Την 1η Μαρτίου συνέβη το φονικότερο σιδηροδρομικό δυστύχημα στην ιστορία της νεότερης Ελλάδας, το οποίο έλαβε τις διαστάσεις μίας πρωτοφανούς ανθρώπινης και κοινωνικής τραγωδίας. Το γεγονός αυτό πυροδότησε, για ακόμη μία φορά, εκτεταμένη αντιπαράθεση σχετικά με τα αντανακλαστικά του κρατικού μηχανισμού. Στον πυρήνα της αντιπαράθεσης αυτής βρίσκεται το διαχρονικό αίτημα κοινωνικής ασφάλειας. αλλαγής αλλαγής αλλαγής αλλαγής

Προφανώς και στο συγκεκριμένο δυστύχημα υπήρξε καθοριστικός ο παράγοντας του ανθρώπινου λάθους. Η παράβλεψή του θα συνιστούσε εθελοτυφλία. Γι’ αυτόν τον λόγο ο σταθμάρχης Λάρισας έχει ήδη οδηγηθεί στην δικαιοσύνη και αποφασίστηκε η προφυλάκισή του. Όμως, οι ανθρώπινες πράξεις ή παραλείψεις πλαισιώνονται πάντοτε από συγκεκριμένες συνθήκες, οι οποίες είτε μεγιστοποιούν είτε ελαχιστοποιούν τον αντίκτυπό τους. Ιδιαίτερα όταν πρόκειται για μία τόσο νευραλγική αρμοδιότητα όπως η διαχείριση των υποδομών, επιβάλλεται να υπάρχουν δικλείδες ασφαλείας που θα λειτουργήσουν ως μηχανισμοί ελέγχου των συνεπειών των ανθρωπίνων λαθών.

Η απουσία τέτοιων μηχανισμών γιγάντωσε τις επιπτώσεις της κακοδιαχείρισης του σταθμάρχη και προκάλεσε το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη, φέρνοντας ταυτόχρονα στο προσκήνιο μία ακόμη διαχρονική παθογένεια της ελληνικής κοινωνίας: την αδιαφορία για τις συγκοινωνίες και τις υποδομές ως αγαθό του δημόσιου χώρου. Οι περισσότεροι άνθρωποι και κυρίως οι ιδιοκτήτες ιδιωτικών αυτοκινήτων αντιμετωπίζουν με εσωστρέφεια και παθητικότητα το πρόβλημα της αναβάθμισης των συγκοινωνιών, διότι το αντιλαμβάνονται ως ένα ζήτημα που δεν τους επηρεάζει άμεσα. Στην κοινή συνείδηση, ο σιδηρόδρομος αφορά μόνο όσους δεν έχουν ιδιόκτητο αυτοκίνητο: φοιτητές, ηλικιωμένους, οικονομικά αδύναμους.

Η στάση αυτή αντικατοπτρίζεται και στο γεγονός ότι οι άνθρωποι που λαμβάνουν τις αποφάσεις για την χάραξη των συγκοινωνιακών πολιτικών έχουν ελάχιστη επαφή με την πραγματικότητα που κυριαρχεί στα μέσα μεταφοράς. Το γεγονός αυτό μπορεί συχνά να οδηγήσει την δρομολόγηση του εκσυγχρονισμού των μέσων μεταφοράς σε αλλεπάλληλες αναβολές.

Για παράδειγμα, το επείγον έργο της αποκατάστασης του συστήματος σηματοδότησης – τηλεδιοίκησης ξεκίνησε το 2014, και αντί να παραδοθεί το 2016, όπως είχε προγραμματιστεί, δεν έχει ολοκληρωθεί μέχρι και σήμερα.

Ταυτόχρονα, οι προδιαγραφές του συστήματος ECTS (Ευρωπαϊκό Σύστημα Ελέγχου Τρένων) πληρούνται μόνο στο τμήμα Θεσσαλονίκη-Προμαχώνας, παρά το γεγονός ότι έχουν περάσει 16 χρόνια από την υπογραφή της σύμβασης τοποθέτησης του συστήματος (5.9.2007).

Έτσι, το ελληνικό σιδηροδρομικό δίκτυο έχει τον υψηλότερο βαθμό επικινδυνότητας στην Ευρώπη, κατέχοντας σταθερά και διαχρονικά την πρώτη θέση σε αριθμό θανάτων ανά διανυόμενα χιλιόμετρα, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή ετήσια έκθεση για την Ασφάλεια των Σιδηροδρόμων και τη Διαλειτουργικότητα στην Ε.Ε. Εξαιτίας του δυστυχήματος αλλά και της υποψίας ότι αυτό θα μπορούσε να έχει αποτραπεί, διερράγησαν για ακόμη μία φορά τα θεμέλια της εμπιστοσύνης των πολιτών προς την διοίκηση.

Μέσω του δυστυχήματος αυτού, ο κοινωνικός ιστός έχει υποστεί απότομα ένα συλλογικό τραύμα, το οποίο έρχεται να προστεθεί στην μακρά αλυσίδα κρίσεων της τελευταίας περιόδου. Η μήνις του λαού είναι δικαιολογημένη, πρέπει όμως να είναι και λελογισμένη και να στρέφεται προς την σωστή κατεύθυνση: την ανάγκη διαχειριστικής επάρκειας.

Με την άσκηση ποινικών διώξεων και την σύσταση Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, είναι προφανές ότι πλέον η απόδοση ευθυνών επαφίεται στην δικαιοσύνη, η οποία καλείται να επιτελέσει το έργο της αντικειμενικά και με την άσκηση εξονυχιστικού ελέγχου. Όμως, σε τέτοιες περιπτώσεις υπεισέρχεται στην εξίσωση και το στοιχείο του κοινού περί δικαίου αισθήματος. Και την συγκεκριμένη στιγμή, ο ελληνικός λαός δεν ζητά απλώς την παραδειγματική τιμωρία του σταθμάρχη, αλλά απτές εγγυήσεις ότι οι ολιγωρίες του παρελθόντος δεν θα επαναληφθούν, ώστε η πολιτική προστασία να καταλήγει πράγματι σε πολιτική ασφάλεια.

Σε γενικές γραμμές, η κατάσταση συλλογικού πένθους δεν είναι πρωτόγνωρη για την χώρα μας. Γεγονότα όπως το ναυάγιο του Εξπρές Σάμινα, οι πυρκαγιές στην Ηλεία, οι πλημμύρες στην Μάνδρα και η πυρκαγιά στο Μάτι όντως αποτέλεσαν την αφορμή για ελεγχόμενα βήματα εκσυγχρονισμού της πολιτικής προστασίας. Όμως, η Ελλάδα εδώ και χρόνια λειτουργεί όπως ο Επιμηθέας (επί+μήτις), αντιμετωπίζοντας τις ανεπάρκειες του κρατικού μηχανισμού μόνο αφού αυτές αποβούν μοιραίες. Ήρθε όμως η ώρα να υιοθετηθεί η μέθοδος του Προμηθέα (προ+μήτις), δηλαδή να υπάρξει ένας μακροπρόθεσμος και συστηματικός σχεδιασμός με στόχο την αποτροπή μίας ακόμη εκατόμβης και όχι απλώς τον περιορισμό των επιπτώσεών της.pics