Γράφει η Κατερίνα Παπαδέα
Σε μια εποχή που όλο και περισσότερες γυναίκες βγαίνουν από το καβούκι του φόβου τους και δηλώνουν ότι έχουν παρενοχληθεί σεξουαλικά ή κακοποιηθεί από έναν άνδρα, δεσπόζουσα είναι η ερώτηση «γιατί δε μίλησαν εκείνη τη στιγμή;» και «γιατί τώρα;». Η ερώτηση αυτή φαίνεται να ανάγεται στο γενικότερο φαινόμενο του victim blaming, που ουσιαστικά οι άνθρωποι αποδίδουν στα θύματα εγκλημάτων ευθύνες για όσα τους συνέβησαν.
Στο πλαίσιο αυτό, οι άνθρωποι θεωρούν ότι γεγονότα βιασμού και σεξουαλικής παρενόχλησης δε θα μπορούσαν ποτέ να τους συμβούν και αυτό γιατί πιστεύουν ότι το θύμα προκάλεσε όσα του συνέβησαν και άρα θα μπορούσε να τα αποτρέψει. Αν και πολιτισμένη απάντηση στο ερώτημα «γιατί μίλησες τώρα;» δε χωρεί, ωστόσο εντοπίζονται συγκεκριμένες αιτίες, για τις οποίες πραγματικά ένα θύμα δυσκολεύεται να μιλήσει.
Πρωταρχικός παράγοντας κωλύματος για το θύμα είναι το αίσθημα ντροπής που το διακατέχει. Συγκεκριμένα, το θύμα νιώθει ταπεινωμένο, εξευτελισμένο και ηττημένο γιατί δε μπόρεσε να κατισχύσει και να ελέγξει ή να αποτρέψει αυτό που του συνέβη. Καθώς, λοιπόν, στο θύμα έχουν δημιουργηθεί ταπεινωτικά συναισθήματα, βιώνει έντονη συναισθηματική δυσκολία και κατηγορεί τον εαυτό του για το σεξουαλικό παράπτωμα του δράστη, με αποτέλεσμα η ταπείνωση αυτή να οδηγεί στη ντροπή του.
Η ντροπή που αισθάνεται σχετίζεται και με τις ενοχές που νιώθει, γεγονός που οδηγεί το θύμα στην υποτίμηση της σοβαρότητας του περιστατικού και κατά επέκταση στη πεποίθηση ότι αυτό που υπέστη ήταν μηδαμινής σημασίας και άρα ασήμαντο να μαθευτεί. Στο πλαίσιο αυτό της ντροπής και της ενοχής εντάσσεται και ο φόβος των συνεπειών.
Πολύ πιθανό είναι το κοινωνικό περιβάλλον να αντιδράσει ακραία, ακόμα και να θεωρήσει ότι το θύμα πλάθει σενάρια, προκειμένου να στρέψει τη προσοχή πάνω του, ενώ αναμφίβολα έντονος είναι και ο φόβος του στιγματισμού και των αντιποίνων, δεδομένου ότι ο θύτης μπορεί να απειλήσει, να βλάψει και να εκθέσει το ίδιο το θύμα ή κάποιο αγαπημένο του πρόσωπο.
Στο να μη μιλήσει το θύμα άμεσα συμβάλλουν και άλλοι ψυχολογικοί παράγοντες, όπως για παράδειγμα το θύμα να έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση. Αναλυτικότερα, γυναίκες που κακοποιήθηκαν σεξουαλικά στη παιδική τους ηλικία έχουν χαμηλότερη αυτοεκτίμηση, λόγω προηγούμενου τραύματος και δεν εκτιμούν το σώμα τους, με αποτέλεσμα, αν κάποιος το παραβιάσει και το παρενοχλήσει σεξουαλικά, να το υποτιμούν και να μην αντιδρούν, με την πεποίθηση ότι πρόκειται για κάτι συνηθισμένο.
Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται freezing effect και σημαίνει ότι το σώμα παραμένει παγωμένο και άψυχο σε κάθε επαναλαμβανόμενο βίαιο περιστατικό, με το θύμα να πιστεύει ότι ίσως κάποια στιγμή στο μέλλον πάψει να υφίσταται βία. Το γεγονός αυτό, καθώς και η αδιάφορη αντιμετώπιση της κοινωνίας προς τα θύματα που μίλησαν για αντίστοιχο βίωμα, συνεπάγεται τη μείωση της αυταξίας του θύματος και τη παγιωμένη πεποίθηση του ότι δε θα δικαιωθεί ποτέ.
Ευδιάκριτο είναι ότι η ελληνική κοινωνία «θρέφει» το φαινόμενο του victim blaming μέσα από ερωτήσεις, όπως «γιατί μίλησες τώρα;», « τι φορούσες;» « μήπως έδωσες και εσύ κάποιο δικαίωμα;». Το φαινόμενο αυτό διαιωνίζει τα αισθήματα ντροπής και μειώνει σημαντικά τις πιθανότητες να αντιδράσει το θύμα και να ζητήσει βοήθεια, δεδομένου ότι διακατέχεται από το φόβο της κριτικής και της δυσπιστίας. Το victim blaming λειτουργεί αποτρεπτικά στη καταγγελία ενός εγκλήματος, με αποτέλεσμα εύκολα να μπορεί να υποστηριχθεί και η άποψη ότι το εν λόγω φαινόμενο διαιωνίζει τους βιασμούς και τις κακοποιητικές συμπεριφορές, καθώς αναζητούνται τρόποι δικαιολόγησης του θύτη και επίρριψης ευθυνών στο θύμα.
Συνεπώς, η στάση της κοινωνίας μέσα από τις «περιττές» ερωτήσεις που αντανακλούν το φαινόμενο victim blaming αποτρέπει τα θύματα να μιλήσουν και κατά επέκταση να δικαιωθούν, ώστε να ανατραπούν αντίστοιχα περιστατικά στο μέλλον. Όπως συμβαίνει και σε μικρότερης σημασίας ψυχολογικά επώδυνα περιστατικά, ανάγκη αποτελεί η έκφραση των συναισθημάτων και η ακρόαση με ενσυναίσθηση του πόνου του άλλου, ενώ σε καμία περίπτωση δεν έχει αποτέλεσμα η κριτική και ο επικριτικός σχολιασμός.
Μοναδική ευθύνη για έναν βιασμό φέρει ο βιαστής και την απάντηση στην ερώτηση της κοινωνίας «γιατί μίλησες τώρα;» θα πρέπει να δώσει η ίδια η κοινωνία που στους κόλπους της καλλιεργεί θύματα που δεν μιλάνε και διστάζουν να καταγγείλουν το έγκλημα και θύτες που δικαιολογούνται και μένουν ατιμώρητοι.
Οι απόψεις των αρθρογράφων δεν απηχούν την άποψη της συντακτικής ομάδας ούτε του Pnyka Org.
Διαβάστε περισσότερα: σεξουαλική παρενόχληση
Η Ελληνική διπλωματία στο σταυροδρόμι του Κοσόβου
Την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές δεν είχε ξεκινήσει κάποια ένοπλη σύγκρουση στο Κόσοβο, ωστόσο ανεξάρτητα από αυτό, η διένεξη επ’ αυτού του ζητήματος αποτελεί μία κρίσιμη πρόκληση για την Ελλάδα.
Το φαινόμενο Tate και το είδωλο στον καθρέφτη μας
Ο συγκεκριμένος άνδρας αποτελεί αυτήν την εποχή μια από τις πιο πολυσυζητημένες περσόνες παγκοσμίως, γνωστός για τις ιδιαίτερα ερειστικές απόψεις του απέναντι στο γυναικείο φύλο.
Δολοφονία γυναικών: Aνθρωποκτονία ή γυναικοκτονία;
Ο όρος γυναικοκτονία είναι παλαιάς προέλευσης και, μάλιστα, οι ρίζες του εντοπίζονται το 1976, όταν για πρώτη φορά καταγράφηκε από τη κοινωνιολόγο Diana Russel
Εκλογές στην Τουρκία: Νίκη του σουλτάνου ή τέλος εποχής;
Πρόσφατα ο κυβερνητικός εταίρος του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί, επιβεβαίωσε με δηλώσεις του την διεξαγωγή των τουρκικών γενικών προεδρικών και βουλευτικών εκλογών την Κυριακή 14 Μαΐου 2023.
Ευρωπαϊκό Mοντέλο Κοινωνικού Κράτους vs Νέα Δεξιά: Mετασχηματισμός ή ρήξη;
Η Ευρώπη – ιστορικά και γεωγραφικά- υπήρξε πρωτοπόρος τόσο στη δημιουργία όσο και στην ανάπτυξη/εφαρμογή του Κοινωνικού Κράτους.
σεξουαλική παρενόχληση σεξουαλική παρενόχληση σεξουαλική παρενόχληση
