Γράφει η Ελπίδα Μπάλλα Φοιτητές καθηγητές
Η δυναμική μεταξύ μαθητή/καθηγητή στην πρώτοβάμθια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι κάτι που έχει παραμείνει αμετάκλητο για πολλά χρόνια. Οι περισσότεροι δηλαδή γνωρίζουμε πως ο δάσκαλος είναι η αυθεντία, η αδιαμφισβήτητη πηγή γνώσης -και φυσικά εξουσίας- μέσα σε μια τάξη. Αν είσαι τυχερός μπορεί να συναντήσεις κάποιον που θα προσπαθεί να δημιουργήσει ένα οικείο, πιο φιλικό κλίμα αλλά μέχρι εκεί. Φοιτητές καθηγητές
Ξαφνικά όμως από κει που βρίσκεσαι σε μια σταθερή κατάσταση, που γνωρίζεις πως όταν κάθεσαι στο θρανίο η θέση σου είναι να λάβεις πληροφορία και όχι να συνεισφέρεις, βρίσκεσαι σε ένα αμφιθέατρο πανεπιστημίου . Εκεί βλέπεις τη δυναμική αυτή είτε να παραμένει ίδια είτε να αλλάζει εντελώς ανάλογα τον διδάσκοντα, άλλοι προσπαθούν να διατηρήσουν αυτό το κλίμα φόβου και ντροπής και άλλοι να σε πείσουν πως είστε ισότιμοι και “συνάδελφοι”.
Οι περισσότεροι φοιτητές έχουν ακούσει την εν λόγω έκφραση τουλάχιστον μια φορά στη διάρκεια των σπουδών τους και συνήθως κανείς δεν την παίρνει κυριολεκτικά. Εδώ υπάρχουν διαδεδομένα memes με πιο γνωστό ίσως αυτό του Αλέξανδρου Τσουβέλα “Οι καθηγητές είναι φίλοι μας”. Ο χαρακτηρισμός αυτός δεν χρησιμοποιείται καν τις πιο πολλές φορές μεταξύ συμφοιτητών , πόσο μάλλον για να περιγράψει σχέση μεταξύ καθηγητή-φοιτητή.
Γιατί όμως;
Αν πιάσουμε τη λέξη με την ετυμολογική της σημασία μπορούμε να πούμε ότι προϋποθέτει μια κοινή πορεία ή έναν κοινό στόχο μέσα σε ένα κλίμα αλληλεγγύης είτε αυτό είναι σε δουλειά είτε σε κάτι άλλο· εξού και η “αδελφοσύνη” εξού και οι “συνάδελφοι”. Δυστυχώς όμως τα βιώματα και η πραγματικότητα διαφέρει πολύ από αυτό που θα θέλαμε να έχουμε. Πόσο πραγματικά συνάδελφοι μπορεί να είναι δυο άνθρωποι όταν ο ένας κρέμεται από την έγκριση του άλλου , δίχως την οποία μένει στάσιμος; Πόσο ισότιμοι μπορεί να είναι δυο άνθρωποι όπου ο ένας κατακρίνει, τιμωρεί και ο άλλος δεν έχει κανένα τρόπο να ανταποκριθεί γιατί όλοι οι μηχανισμοί που θα τον βοηθούσαν να νιώσει ίσος δεν λειτουργούν;
Όταν κάποιοι καθηγητές διαμαρτύρονται για την “απάθεια” που παρουσιάζουν οι φοιτητές μέσα στην αίθουσα, το πόσο αδρανείς είναι, το πόσο δεν συμμετέχουν, σκοντάφτουν σε ένα πράγμα που λέγεται ιεραρχία. Η ιεραρχική δομή που είναι παρούσα από το προνήπιο μέχρι το πανεπιστήμιο δεν είναι κάτι που απλά σβήνεται από το μυαλό επειδή έτσι θέλουμε. Κάποιοι καταβάλλουν φιλότιμες προσπάθειες να κάνουν όσο πιο πειστική τη ψευδαίσθηση της ισοτιμίας αντίληψης και ισότητας έκφρασης μέσω ενός πιο διαδραστικού μαθήματος και αμεσότερης επικοινωνίας. Παρόλα αυτά παραμένει αυτό που είναι· ψευδαίσθηση. Γιατί παρά όλα τα θετικά συναισθήματα ο καθηγητής έχει στα χέρια του τη δύναμη να φρενάρει ή να επιτρέψει στους φοιτητές να συνεχίσουν τη πορεία τους .
Εδώ πρέπει να αναφερθεί και η άλλη όψη του νομίσματος. Φυσικά η συμμετοχή, η προσπάθεια ακόμη και η ταπεινή παρακολούθηση μιας διάλεξης χωρίς να λάβεις μέρος στη συζήτηση είναι απαραίτητα συστατικά για να μπορεί να “ρέει” ένα μάθημα. Κανένας δεν θα ήθελε να διδάξει σε μια άδεια αίθουσα, πόσο μάλλον σε μια γεμάτη αίθουσα με φοιτητές που αδιαφορούν.
Η παρούσα κατάσταση
Παρόλα αυτά το σημαντικότερο θεωρώ που πρέπει να γίνει κατανοητό από μια μερίδα διδασκόντων είναι η πραγματικότητα του φοιτητή και της ανώτατης εκπαίδευσης γενικότερα. Τα προγράμματα σπουδών στα ΑΕΙ έχουν από 4 έως και 6 ή 7 διαφορετικά μαθήματα ανά εξάμηνο, χωρίς να αναφέρομαι στο διαχωρισμό θεωρίας και εργαστηρίου αλλά σε μαθήματα με άλλο θέμα. Συνεπώς στη διάρκεια ενός ημερολογιακού έτους ο φοιτητής θα κληθεί να διαβάσει, να ασχοληθεί, πιθανόν να κάνει εργασίες και εν τέλει να δώσει εξετάσεις κατά μέσο όρο σε 10 γνωστικά αντικείμενα. Και επιπλέον καθώς γνωρίζουμε ότι μέσα σε ένα τμήμα υπάρχουν ειδικεύσεις και κατευθύνσεις.
Οπότε η πικρή αλήθεια είναι πως είναι απίθανο ένας φοιτητής να παρουσιάσει ενδιαφέρον για κάθε τι που του διδάσκεται. Σε κάποια μαθήματα θα κάνει τα απολύτως απαραίτητα και τίποτα παραπάνω προκειμένου να περάσει και να μην ασχοληθεί ξανά.
Ορισμένες φορές η διαδραστική διδασκαλία , οι εναλλακτικοί τρόποι εξέτασης και οι ανοικτές συζητήσεις δεν αρκούν, γιατί πολύ απλά το αντικείμενο δεν είναι για όλους και δεν γίνεται να κινεί το ενδιαφέρον σε όλους. Οπότε γυρνάμε πάλι εκεί που ξεκινήσαμε, αν ο καθηγητής έχει ως κριτήριο για να θεωρήσει κάποιον “συνάδελφο” τις εξαιρετικές αποδόσεις στο μάθημα του σε συνδυασμό με τη μόνιμη παρουσία του φοιτητή στο μπροστινό έδρανο πόσο πλασματική είναι η εντύπωση ότι υπάρχει ισοτιμία;
Συμπερασματικά…
Εκεί που καταλήγουμε είναι ότι ο καθηγητής δεν είναι ο εχθρός του φοιτητή αλλά από την άλλη ούτε και συνάδελφος. Αυτό που κάνουν είναι να παρέχει ο ένας καθοδήγηση στον άλλον προκειμένου να εξελίξει τις γνώσεις του, χωρίς πικρίες, χωρίς εκδικητικά “κοψίματα” αν ο φοιτητής αποζητά απλά ένα 5. Η επικοινωνία μπορεί να είναι άμεση, άνετη και φιλική χωρίς να περνάμε στην υπερβολή. Μπορεί να ήταν και να συνεχίσει να είναι μια σχέση υφιστάμενου – προϊστάμενου αλλά αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να καταπιέζεται η πρόοδος και των 2 πλευρών.