Ευρωπαϊκό Mοντέλο Κοινωνικού Κράτους vs. “Νέα Δεξιά”: Mετασχηματισμός ή ρήξη;

Γράφει η Ειρήνη Στεργίου Νέα Δεξιά

Η Ευρώπη – ιστορικά και γεωγραφικά- υπήρξε πρωτοπόρος τόσο στη δημιουργία όσο και στην ανάπτυξη/εφαρμογή του Κοινωνικού Κράτους. Ακόμα και το Ηνωμένο Βασίλειο -που είχε ως σημείο εκκίνησης τον ακραίο Φιλελευθερισμό και το Κράτος Νυχτοφύλακα- πλέον εφαρμόζει ένα από τα πιο επιτυχημένα μοντέλα κοινωνικού κράτους. Το 2023 όμως θα είναι αναμφίβολα η πιο κρίσιμη χρονιά όσο αφορά το κράτος πρόνοιας και την επιβίωση αυτού. Γιατί τώρα θα αναρωτηθείτε πολλοί, πράγμα πολύ λογικό. Για να απαντηθεί όμως το ερώτημα αυτό πρέπει πρώτα να αναλυθούν κάποια άλλα ζητήματα πρώτα. Νέα Δεξιά

Πρώτα από όλα, πρέπει να ορίσουμε την έννοια του Κοινωνικού Κράτους : Οι όροι κοινωνικό κράτος, κράτος πρόνοιας και κοινωνική πολιτική αποτελούν κεντρικές έννοιες : οι συγκεκριμένοι όροι είναι συνδεδεμένοι µε τη μακρά διαδικασία µετασχηµατισµού του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής από την πρώιµη µορφή του ελεύθερου ανταγωνισµού στον οργανωµένο καπιταλισµό, µε τη δεσπόζουσα θέση του κράτους στην οργάνωση της διευρυµένης αναπαραγωγής των κοινωνικών σχηµατισµών.

Υπάρχουν, επίσης, τρεις µορφές κοινωνικής πολιτικής: η κοινωνική πρόνοια, όπου το κράτος µονοµερώς κάνει παροχές σε ορισµένα άτοµα ή οµάδες που έχουν ανάγκη από βοήθεια. Η κοινωνική ασφάλιση, ανταποδίδοντας παροχές έναντι εισφορών των πολιτών. Η κοινωνική ασφάλεια, ευρύτερη από την κοινωνική ασφάλιση, εξασφαλίζει το άτοµο από ορισµένους κινδύνους. Νέα Δεξιά

Ταυτόχρονα διακρίνουμε δύο κύρια µοντέλα κοινωνικής πολιτικής: το υπολειµµατικό, το οποίο βασίζεται στην αντίληψη ότι το κράτος παρεµβαίνει µόνο στις περιπτώσεις που η οικογένεια, η κοινότητα και άλλα άτυπα δίκτυα αλληλεγγύης, καθώς και ο µηχανισµός της ελεύθερης αγοράς αδυνατούν να καλύψουν τις ανάγκες ατόµων ή συγκεκριµένων κοινωνικών οµάδων.

Το θεσµικό- αναδιανεµητικό µοντέλο κοινωνικής πολιτικής ασκεί κριτική στην ανικανότητα των µηχανισµών της αγοράς να δηµιουργήσουν ένα επαρκές πλέγµα συλλογικής κάλυψης. Επικεντρώνεται στην ανάπτυξη θεσµών και µηχανισµών καθολικής κάλυψης και πρόληψης των κοινωνικών προβληµάτων. Σε αξιακό επίπεδο αντιτάσσει στον ατοµικισµό και ανταγωνισµό, την κοινωνική αλληλεγγύη και την αξία της κοινωνικής πολιτικής για την επίτευξη της κοινωνικής συνοχής. Νέα Δεξιά

Ο όρος κράτος πρόνοιας είναι περιγραφικός και αναφέρεται σε συγκεκριµένες οργανωτικές µορφές του κράτους, ενώ ο όρος κοινωνικό κράτος είναι θεσµικός και αναφέρεται στην συνταγµατική κατοχύρωση. Η έννοια του κοινωνικού κράτους είναι ευρύτερη καθώς συνιστά την αναγνώριση από τη µεριά της πολιτείας των κοινωνικών δικαιωµάτων. Νέα Δεξιά Νέα Δεξιά

Από τη σκοπιά αυτή το κοινωνικό κράτος αποτελεί ένα σύνολο θεσµών, µηχανισµών και πολιτικών , οι οποίες έχουν ως βασικό στόχο την αναδιανοµή του εισοδήµατος, αγαθών και υπηρεσιών ανάµεσα στις επιµέρους κοινωνικές τάξεις που συνθέτουν τον κοινωνικό σχηµατισµό. Σε αντιδιαστολή µε το φιλελεύθερο κράτος , υπάρχει συνταγµατική αναγνώριση των κοινωνικών δικαιωµάτων. Στη συνταγµατική θεωρία το κοινωνικό κράτος ταυτίζεται µε την καθολική αναγνώριση του δικαιώµατος
για κοινωνικές παροχές .

Η ΕΕ βρίσκεται στις πρώτες θέσεις παγκοσμίως, στους τομείς που αφορούν την ποιότητα ζωής και την ευημερία. Οι αρμοδιότητες της , βέβαια είναι περιορισμένες στα κοινωνικά ζητήματα, καθώς τη μεγαλύτερη ευθύνη την έχουν οι εθνικές κυβερνήσεις. Αυτό σημαίνει ότι οι εθνικές κυβερνήσεις και όχι η Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι αρμόδιες να αποφασίσουν για μια σειρά ζητημάτων όπως ο κατώτατος μισθός, ο ρόλος των συλλογικών διαπραγματεύσεων, τα συνταξιοδοτικά συστήματα και η ηλικία συνταξιοδότησης αλλά και τα επιδόματα ανεργίας. Νέα Δεξιά

Ωστόσο, η ΕΕ παίζει ένα σημαντικό ρόλο μέσα από τη διαδικασία ενσωμάτωσης αλλά και από τη δημιουργία μέσων κοινωνικής προστασίας. Αυτά συμπεριλαμβάνουν ευρωπαϊκή νομοθεσία, χρηματοδότηση και εργαλεία για τον συντονισμό και την αξιολόγηση των εθνικών πολιτικών. Επίσης, η ΕΕ ενθαρρύνει τις χώρες να μοιράζονται καλές πρακτικές σε ζητήματα όπως η κοινωνική ένταξη, η φτώχεια και οι συντάξεις. Νέα Δεξιά

Η αρχή της ισότητας της αμοιβής ανδρών και γυναικών καθώς και το δικαίωμα των εργαζομένων για ελεύθερη μετακίνηση μεταξύ των χωρών της ΕΕ, αποτελούν θεμελιώδεις αρχές της ΕΕ ήδη από το 1957, με τη Συνθήκη της Ρώμης. Προκειμένου να γίνει εφικτή η μετακίνηση των εργαζομένων υιοθετήθηκαν περαιτέρω διατάξεις, όπως αυτές για την αμοιβαία αναγνώριση των διπλωμάτων, εγγυήσεις για ιατρική περίθαλψη όταν βρίσκεται κάποιος στο εξωτερικό και διασφαλίσεις σχετικά με τα ήδη αποκτημένα συνταξιοδοτικά δικαιώματα. Επίσης, υπάρχουν κανόνες για τις συνθήκες εργασίας και νομοθεσία για την καταπολέμηση των διακρίσεων στο εργασιακό χώρο αλλά και διασφαλίσεις για την υγεία και την ασφάλεια των εργατών. Νέα Δεξιά

Η καταπολέμηση της φτώχειας είναι από τους βασικούς πυλώνες της Ευρώπης 2020 (και της Στρατηγικής της Λισσαβόνας πριν από αυτήν) αλλά τα μέσα που διατίθενται από πλευράς ΕΕ είναι περιορισμένα. Το επίπεδο της σχετικής φτώχειας στο σύνολο της Ένωσης παραμένει πρακτικά σταθερό και πολύ ψηλό. Είναι ενδιαφέρον ότι τα ψηλά ποσοστά φτώχειας δεν συμπίπτουν με τον μέσο όρο του εισοδήματος των κρατών-μελών. Πλούσιες χώρες όπως η Φινλανδία και το ΗΒ έχουν ψηλότερα ποσοστά σχετικής φτώχειας από τις Νότιες χώρες. Τα ποσοστά κινδύνου του κοινωνικού αποκλεισμού ωστόσο είναι συγκριτικά ψηλότερα στις χώρες της Νότιας και Ανατολικής Ευρώπης.

Η ΕΕ έχει παίξει ενεργό ρόλο και στην προώθηση της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης (ΕΚΕ) με μελέτες, τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Συμμαχίας για την ΕΚΕ, ευαισθητοποίηση και ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών, πληροφόρηση, έρευνα και εκπαίδευση, σε έργα υποστήριξης για άτομα με ειδικές ανάγκες, μειονότητες κλπ. Τα έργα αυτά έχουν συμβολικό χαρακτήρα, λόγω της χαμηλής δυνατότητας χρηματοδότησης τους.

Η ΕΕ υποστηρίζει ενεργά τα κράτη μέλη στις προσπάθειες εκσυγχρονισμού των συστημάτων υγειονομικής τους περίθαλψης μέσω της χρηματοδότησης και της βελτίωσης της νομοθεσίας σε ποικίλους τομείς, όπως είναι η αντιμετώπιση των ασθενειών, η βελτίωση της υγιεινής στους χώρους εργασίας και η ασφάλεια τροφίμων.

Ήδη από τη Συνθήκη της Ρώμης υπάρχουν κάποιες βασικές προβλέψεις για κοινωνικά θέματα. Ήδη από τότε δημιουργήθηκε και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο. Αργότερα η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη προέβλεπε την εναρμόνιση των συνθηκών υγείας και ασφάλειας στην εργασία και ενέκρινε ορισμένες οδηγίες οι οποίες θέσπισαν ελάχιστες απαιτήσεις στον συγκεκριμένο τομέα (ρόλος των κοινωνικών εταίρων, πολιτική κοινωνικής συνοχής).

To 1989 υιοθετήθηκε ο Κοινοτικός Χάρτης για τα Θεμελιώδη Κοινωνικά Δικαιώματα των Εργαζομένων («Κοινωνικός Χάρτης») που κατέγραψε τα δικαιώματα των Ευρωπαίων εργαζομένων και ως κοινοτικό δίκαιο πλέον μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε νομικές διαφωνίες. Το περιεχόμενο τους αφορά, εκτός από το δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας, την απασχόληση και αμοιβή, τη βελτίωση των συνθηκών ζωής, το δικαίωμα του συνδικαλίζεσθαι και των συλλογικών διαπραγματεύσεων, την ισότητα ανδρών και γυναικών κλπ.

Αργότερα, με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, θεσπίστηκε επίσημα η προαγωγή ενός υψηλού επιπέδου απασχόλησης και κοινωνικής προστασίας ως ένα από τα καθήκοντα που ανέθεταν τα κράτη μέλη στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Με την υπογραφή της συνθήκης του Άμστερνταμ όλα τα κράτη μέλη, (ακόμα και το ΗΒ, που είχε αρχικά αρνηθεί να συνυπογράψει τον κοινωνικό χάρτη) συμφώνησαν στην ενσωμάτωση της συμφωνίας για την κοινωνική πολιτική στο κείμενο της συνθήκης ΕΚ. Τέλος με τη Συνθήκη της Νίκαιας υιοθετήθηκε ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το 1994, η Επιτροπή άρχισε να συζητά την ιδέα ενός Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Μοντέλου που θα ήταν ένα παγκόσμιο πρότυπο αρμονίας οικονομικής και κοινωνικής προόδου. Μια μεγάλη αλλαγή στην έμφαση και τη διακυβέρνηση της κοινωνικής πολιτικής έγινε με την υιοθέτηση της Στρατηγικής της Λισσαβόνας το 2000, που έθεσε την κοινωνική ενσωμάτωση ως έναν από τους τρεις βασικούς στόχους της κοινοτικής αναπτυξιακής πολιτικής.

Ενώ η κοινωνική συνοχή ήταν πάντα μέρος του κοινοτικού γίγνεσθαι η διαπίστωση των προβλημάτων του κοινωνικού αποκλεισμού των μακροχρόνια ανέργων, ανειδίκευτων και μειονοτήτων έβαλε τις βάσεις για τη διάσταση της ανάγκης κοινωνικής ενσωμάτωσης των πιο ευπαθών ομάδων. Έτσι η κοινωνική ενσωμάτωση απέκτησε τη δική της Ανοικτή Μέθοδο Συντονισμού και ενσωματώθηκαν οι δείκτες προόδου της στην παρακολούθηση της Στρατηγικής της Λισσαβόνας. Νέα Δεξιά

Οι στόχοι της κοινωνικής πολιτικής μετά τη Λισαβώνα γίνονται πιο ξεκάθαροι: η στρατηγική «Ευρώπη 2020» θα δώσει στην ΕΕ τη δυνατότητα να αποκτήσει ανάπτυξη, η οποία θα έχει τα εξής χαρακτηριστικά: έξυπνη, μέσω της προώθησης της γνώσης και της καινοτομίας· βιώσιμη, βασισμένη στην προώθηση μιας οικονομίας πιο πράσινης, πιο ανταγωνιστικής και στην οποία οι πόροι χρησιμοποιούνται πιο αποδοτικά· χωρίς αποκλεισμούς, με στόχο την αύξηση της απασχόλησης και την ενίσχυση της κοινωνικής και εδαφικής συνοχής. Νέα Δεξιά

Η ίδια η ΕΕ έχει θέσει πέντε βασικούς στόχους για τη φιλοδοξία αυτή που πρέπει να υλοποιηθούν μέχρι το 2020: αύξηση του ποσοστού απασχόλησης του πληθυσμού ηλικίας 20 έως 64 ετών τουλάχιστον στο 75 %· επενδύσεις της τάξης του 3 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης· μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου τουλάχιστον κατά 20 %, αύξηση του ποσοστού των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας κατά 20 % και αύξηση κατά 20 % της ενεργειακής απόδοσης· μείωση του ποσοστού των ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα τη σχολική εκπαίδευση σε λιγότερο από 10 % και αύξηση του ποσοστού των πτυχιούχων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης τουλάχιστον κατά 40 %· μείωση του αριθμού των ανθρώπων που απειλούνται από τη φτώχεια ή τον κοινωνικό αποκλεισμό κατά 20 εκατομμύρια. Νέα Δεξιά

Οι στόχοι της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» υποστηρίζονται επίσης από 7 εμβληματικές πρωτοβουλίες που θα υλοποιηθούν τόσο σε ευρωπαϊκό επίπεδο όσο και στις χώρες της ΕΕ: την Ένωση καινοτομίας · τη Νεολαία σε κίνηση · το Ψηφιακό θεματολόγιο για την Ευρώπη· την πρωτοβουλία «Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους»· την πρωτοβουλία «Μια βιομηχανική πολιτική για την εποχή της παγκοσμιοποίησης» · την Ατζέντα για νέες δεξιότητες και θέσεις εργασίας· και την Ευρωπαϊκή πλατφόρμα για την καταπολέμηση της φτώχειας. Η δε ενιαία αγορά, ο προϋπολογισμός της ΕΕ και η ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική αποτελούν επιπλέον μέσα για την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Νέα Δεξιά

Η πανδημία Covid-19 αποτέλεσε μια σοβαρότατη υγειονομική, οικονομική και κοινωνική κρίση , η οποία όμως ανέδειξε τη σημασία της Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Πολιτικής και των “δικλίδων ασφαλείας” που αυτή προσφέρει στους πολίτες της. Νέα Δεξιά

Πιο αναλυτικά, για να βοηθήσουν την ΕΕ να ανακάμψει από τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της πανδημίας, οι ηγέτες της ΕΕ συμφώνησαν να συσταθεί έκτακτο ταμείο ανάκαμψης ύψους 750 δισ. ευρώ, το αποκαλούμενο «Next Generation EU». Το πακέτο ανάκαμψης θα δώσει προτεραιότητα στις επενδύσεις στην ψηφιακή και την πράσινη μετάβαση. Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027, ο οποίος θα τονώσει την ανάπτυξη και θα στηρίξει τους πολίτες, τις επιχειρήσεις και τις οικονομίες μας τα επόμενα χρόνια. Συνολικά, ο πολυετής προϋπολογισμός και το ταμείο ανάκαμψης ανέρχονται, περίπου στα 1 074,3 δισ. ευρώ. Νέα Δεξιά

Μαζί με τα ήδη υπάρχοντα κονδύλια ύψους 540 δισ. ευρώ για τα τρία δίχτυα ασφαλείας (για τους εργαζόμενους, τις επιχειρήσεις και τα κράτη μέλη), η συνολική δέσμη μέτρων για την ανάκαμψη της ΕΕ ανέρχεται σε 2 364,3 δισ. ευρώ. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα παρέχει 1 350 δισ. ευρώ επιπλέον στο πλαίσιο του προγράμματος αγοράς ομολόγων προκειμένου να στηρίξει τις κυβερνήσεις κατά τη διάρκεια της κρίσης. Νέα Δεξιά

Παράλληλα, τα κράτη – μέλη θέσπισαν κοινό πλαίσιο ταξιδιωτικών μέτρων ώστε να διαφυλάξουν την ελευθερία μετακίνησης στο εσωτερικό της κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19. Συμφώνησαν ότι κατά τον σχεδιασμό μέτρων θα λαμβάνονται υπόψη κοινά κριτήρια και καθόρισαν από κοινού τις ζώνες κινδύνου. Κάθε Πέμπτη, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων δημοσιεύει έναν χρωματικά κωδικοποιημένο χάρτη της ΕΕ με βάση τα στοιχεία που παρέχουν τα κράτη μέλη. Βάσει του χάρτη αυτού, οι χώρες της ΕΕ μπορούν να παίρνουν αποφάσεις σύμφωνα με την επιδημιολογική κατάσταση ανά περιοχή. Νέα Δεξιά

Οι χώρες της ΕΕ συμφώνησαν ότι οι πληροφορίες για νέα ταξιδιωτικά μέτρα θα πρέπει να δημοσιεύονται 24 ώρες πριν την έναρξη ισχύος τους. Για να μπορούν οι ταξιδιώτες να προγραμματίζουν τα ταξίδια τους παραμένοντας ασφαλείς και να βρίσκουν αξιόπιστες και ενημερωμένες πληροφορίες περί ταξιδιωτικών μέτρων, η ΕΕ εγκαινίασε τον ιστοχώρο «Re-open EU», ο οποίος είναι διαθέσιμος και στις 24 γλώσσες της ΕΕ. Νέα Δεξιά

Για να περιοριστεί η μετάδοση του ιού στην Ευρώπη και εκτός αυτής, οι χώρες της ΕΕ περιόρισαν προσωρινά τα μη αναγκαία ταξίδια προς την ΕΕ. Οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί για τους κατοίκους ορισμένων τρίτων χωρών καταργήθηκαν σταδιακά από την 1η Ιουλίου 2020. Νέα Δεξιά

Ο κατάλογος των χωρών για τις οποίες ισχύουν ταξιδιωτικοί περιορισμοί επανεξετάζεται τακτικά και αναπροσαρμόζεται όπως απαιτείται. Τα κριτήρια για τον καθορισμό των τρίτων χωρών για τις οποίες αίρονται οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί περιλαμβάνουν την επιδημιολογική κατάσταση και τα μέτρα ανάσχεσης, μεταξύ των οποίων η φυσική αποστασιοποίηση, καθώς και οικονομικές και κοινωνικές παραμέτρους. Νέα Δεξιά

Η ΕΕ έχει εξασφαλίσει τη διαχείριση της κρίσης και τον συντονισμό καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 μέσω των συνεχών επαφών μεταξύ κρατών μελών και οργάνων της ΕΕ. Η ΕΕ έχει φροντίσει επίσης για τη διάθεση ιατρικού εξοπλισμού δημιουργώντας ένα κοινό ευρωπαϊκό απόθεμα εξοπλισμού ατομικής προστασίας και αναπνευστήρων στο πλαίσιο του RescEU. Έχει επίσης συντονίσει κοινές δημόσιες συμβάσεις και ρυθμίσει τις εξαγωγές βασικού εξοπλισμού για να εξασφαλίσει τον συνεχή εφοδιασμό της. Νέα Δεξιά

Για να βοηθήσει την Ευρώπη να αντιμετωπίσει μελλοντικές απειλές κατά της δημόσιας υγείας, η ΕΕ πρότεινε ένα νέο, ενισχυμένο πρόγραμμα EU4Health, το οποίο θα βελτιώσει τη στήριξη των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης των κρατών μελών. Το πρόγραμμα EU4Health έχει σχεδιαστεί για να συμβάλει σημαντικά στην ανάκαμψη μετά την COVID-19, με βασικό στόχο να γίνουν πιο ανθεκτικά τα συστήματα υγείας και να προωθηθεί η καινοτομία στον τομέα της υγείας. Νέα Δεξιά

Ως προς την “ασφάλεια των εργαζομένων” ώστε να μη χάσουν τις δουλειές τους κατά την κρίση, η ΕΕ θέσπισε ένα μέσο προσωρινής στήριξης για τον περιορισμό των κινδύνων ανεργίας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης (SURE). Το πρόγραμμα αυτό παρέχει έως και 100 δισ. ευρώ σε δάνεια που χορηγούνται στα κράτη μέλη με ευνοϊκούς όρους για να καλύψουν το κόστος εθνικών συστημάτων μειωμένου ωραρίου, με τη συνολική χρηματοδοτική στήριξη από το SURE ανέρχεται σε 94,3 δισ. € για 19 κράτη μέλη. Νέα Δεξιά

Η ΕΕ αξιοποιεί την απόλυτη ευελιξία που προσφέρουν οι δημοσιονομικοί κανόνες για να βοηθήσει τις χώρες της να στηρίξουν τα οικεία συστήματα υγείας και τις επιχειρήσεις ώστε να προστατευθεί η απασχόληση κατά τη διάρκεια της κρίσης. Η ΕΕ έχει επίσης χαλαρώσει τους κανόνες κρατικών ενισχύσεων ώστε οι κυβερνήσεις να μπορούν να παράσχουν ρευστότητα στην οικονομία για να στηρίξουν πολίτες και επιχειρήσεις, σώζοντας θέσεις εργασίας. Νέα Δεξιά

Ιατρικές Ομάδες από διάφορα κράτη μέλη να μπορούν να στηρίξουν τα συστήματα υγείας που έχουν υποστεί το μεγαλύτερο πλήγμα από την κρίση. Με πνεύμα αλληλεγγύης τα κράτη μέλη προσέφεραν βοήθεια το ένα στο άλλο. Παραδείγματος χάρη: Η Αυστρία, η Γερμανία και το Λουξεμβούργο άνοιξαν τις μονάδες εντατικής θεραπείας τους σε βέλγους, ολλανδούς, γάλλους και ιταλούς ασθενείς που βρίσκονταν σε κρίσιμη κατάσταση. Η Πολωνία, η Ρουμανία και η Γερμανία έστειλαν ομάδες ιατρών για να βοηθήσουν στη θεραπεία ασθενών σε νοσοκομεία της Ιταλίας. Η Ουγγαρία και οι Κάτω Χώρες έστειλαν αναπνευστήρες στην Τσεχία. Η Γαλλία μοιράστηκε δόσεις εμβολίου με την Τσεχία και τη Σλοβακία.

Η ΕΕ θέσπισε επίσης νέους κανόνες βάσει των οποίων τα κράτη μέλη μπορούν να ζητούν χρηματοδοτική συνδρομή από το Ταμείο Αλληλεγγύης της ΕΕ για να καλύπτουν έκτακτες υγειονομικές ανάγκες. Το πεδίο εφαρμογής του Ταμείου διευρύνθηκε πρόσφατα με αποτέλεσμα να διατεθεί το 2020 ποσό ύψους έως και 800 εκατ. ευρώ στα κράτη μέλη για την καταπολέμηση της πανδημίας του κορωνοϊού. Νέα Δεξιά

Για να προστατευθεί η αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων και να αποφευχθεί η έλλειψη τροφίμων, η ΕΕ θέσπισε έκτακτα μέτρα προκειμένου να στηρίξει τον γεωργικό και τον αλιευτικό τομέα που υπέστησαν απώλειες λόγω της πανδημίας. Τα μέτρα περιλαμβάνουν άμεση στήριξη προς γεωργούς και αλιείς και μεγαλύτερη ευελιξία της χρηματοδότησης από την ΕΕ. Επιπλέον, η ΕΕ θέσπισε «πράσινες λωρίδες» για να μπορούν να κυκλοφορούν τα προϊόντα διατροφής σε όλη την Ευρώπη και αναγνώρισε τους εποχιακούς εργαζόμενους ως «εργαζομένους κρίσιμης σημασίας». Θεσπίστηκαν επίσης έκτακτα μέτρα αγοράς για να στηριχθούν οι παραγωγοί οίνου και οπωροκηπευτικών της ΕΕ.

Όλα τα παραπάνω λαμβάνουν χώρα αποκλειστικά στα πλαίσια του Κοινωνικού Κράτους και στη συγκεκριμένη περίπτωση , του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Κράτους, όπως προστάζουν οι Συνθήκες και η Νομοθεσία της ΕΕ. Το μοντέλο αυτό όμως πλέον αμφισβητείται έντονα και έχει κριθεί και ως “υπερβολικά κοστοβόρο ” : Νέα Δεξιά

Η εκ δεξιών αμφισβήτηση του κράτους πρόνοιας τη δεκαετία του 1970 προήλθε κυρίως από ένα σύνολο ιδεών που αναπτύχθηκε στους κόλπους του συντηρητισμού και αποτελεί συνδυασμό δύο σχετικά αντίθετων ιδεολογικών παραδόσεων. Η παράδοση της ελεύθερης αγοράς, του ελάχιστου κράτους και της κριτικής της οικονομικής και κοινωνικής παρέμβασης, σε συνδυασμό με την παραδοσιακή συντηρητική κοινωνική θεωρία που προτάσσει την ευταξία, την εξουσία και την πειθαρχία ως βασικές της αρχές, μπορούν να περιγραφούν από τον (αρκετά ευρύ) όρο «νέα δεξιά».

Χαρακτηριστικά είναι τα όσα γράφει ο Nozick για την αναδιανομή του πλούτου : πώς […] δεν υπάρχει καμία κοινωνική οντότητα για το καλό της οποίας αξίζει παρόμοια θυσία. […] Το να χρησιμοποιούμε κάποιο από αυτά [τα διαφορετικά άτομα] προς όφελος των άλλων σημαίνει απλώς ότι τα χρησιμοποιούμε και ωφελούμε άλλους. Ο Nozick αντιλαμβάνεται την κοινωνία ως άθροισμα ατόμων, μεταξύ των οποίων ο μόνος σύνδεσμος είναι η αγορά και οι συναλλαγές της. Το κράτος πρόνοιας λοιπόν με την κρατική παρέμβαση που συνεπάγεται είναι επιβλαβές για αυτήν την «κοινωνία της αγοράς». Νέα Δεξιά

Ιδεολογική Βάση της λεγόμενης Νέας Δεξιάς είναι φυσικά το ρεύμα του Ελευθερισμού. Κυρίαρχη θέση στις θεωρίες των ελευθεριστών κατέχει η ατομική ελευθερία και η αντίθεση στην κρατική παρέμβαση, η οποία αποτελεί απειλή για την ελευθερία. Η ιδιοκτησία είναι σημαντική, καθώς οι ελευθεριστές την θεωρούν θεμελιώδες ηθικό δικαίωμα, ο περιορισμός του οποίου περιορίζει εσφαλμένα και τον αυτοκαθορισμό του ατόμου. Σημαντική είναι επίσης και η αντίληψη για την ανθρώπινη φύση: Ο Nozick από την πλευρά των ελευθεριστών χρησιμοποιεί την αρχή της «ιδιοκτησίας του εαυτού μας» (self-ownership) ως ερμηνεία της καντιανής αρχής ότι πρέπει να αντιμετωπίζουμε τους ανθρώπους ως «αυτοσκοπούς». Νέα Δεξιά

Το κράτος πρόνοιας υπονομεύει την αξιοπρέπεια του ατόμου υποβιβάζοντας την έννοια του αυτοκαθοριζόμενου ατόμου. Η σημαντικότερη όμως αντίρρηση του ελευθερισμού δεν αφορά τον αυτοκαθορισμό των φτωχών, αλλά τον αυτοκαθορισμό των ευκατάστατων. Η ανακήρυξη της ατομικής ιδιοκτησίας ως κορυφαίας ατομικής ελευθερίας από τους ελευθεριστές οδηγεί στο ακραίο σημείο του χαρακτηρισμού της φορολογίας ως κλοπής και ανήθικου θεσμού.

Ηθική συμπεριφορά είναι για τους ελευθεριστές μόνο εκείνη που βασίζεται στην ελευθερία επιλογής – ο εξαναγκαστικός χαρακτήρας της φορολόγησης είναι αρκετός για να χαρακτηριστεί ανήθικη.Ο αναδιανεμητικός ρόλος του κράτους πρόνοιας απορρίπτεται πλήρως , ως ανελεύθερη παραβίαση των ατομικών δικαιωμάτων από μια θεσμοποιημένη ανθρώπινη βούληση. Νέα Δεξιά

Η Ευρώπη τα τελευταία χρόνια δέχεται αλλεπάλληλα χτυπήματα: μεταναστευτική κρίση και πανδημία έχουν ήδη διχάσει μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Οι κυρώσεις όμως που επιβάλλει η Ευρωπαϊκή Ένωση στην Ρωσία και οι συνέπειες που αυτές που έκαναν το ποτήρι να ξεχειλίσει , και φυσικά, όπως και με κάθε άλλη κρίση, δημιούργησαν εύφορο έδαφος για την ακροδεξιά. Νέα Δεξιά

Από την έναρξη του πολέμου έχουν λάβει χώρα 4 εκλογές: αυτές της Ουγγαρίας, της Γαλλίας , της Σουηδίας και της Ιταλίας. Είναι αξιοσημείωτο πως σε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις – και ειδικά στην Ιταλία- τα ακροδεξιά κόμματα σημείωσαν μεγάλα ποσοστά και τεράστια εκλογικά κέρδη.

Το 2023 αναμένονται εκλογές και σε Πολωνία και Ισπανία. Στην πρώτη, η νίκη του ισχυρού πολιτικού άντρα της Πολωνίας, Γιαροσλάβ Κατσίνσκι θεωρείται δεδομένη. Ο Κατσίνσκι και το (κυβερνόν) κόμμα του, Νόμος και Δικαιοσύνη, είναι γνωστός για τις ακραίες συντηρητικές απόψεις του, αναφορικά με τους μετανάστες και τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι οποίες πολλές φορές τον έχουν φέρει σε ρήξη με την Ε.Ε.. Ο χειρισμός της Πολωνίας όμως, στο θέμα του πολέμου, όσον αφορά τους Ουκρανούς πρόσφυγες αλλά και η σκληρή στάση της απέναντι στη Ρωσία, βελτίωσε ιδιαίτερα την εικόνα του. Στην Ισπανία τώρα, το ακροδεξιό VOX του Σαντιάγο Αμπασκάλ, αποτελεί αυτή τη στιγμή την 3^η δύναμη της χώρας, ενώ για τις επερχόμενες εκλογές είναι πολύ πιθανό να συμμαχήσει με το Λαϊκό Κόμμα.

Η Νέα Δεξιά κάνει τα θεμέλια της ΕΕ να τρίζουν. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό ; Η απάντηση είναι πολύ πιο απλή από όσο φαντάζεται κανείς. Η ΕΕ μπορεί μεν να παράγει δική της αυτόνομη και ανώτερη των εθνικών κρατών νομοθεσία, αυτοί όμως που την παράγουν προέρχονται εξ ορισμού από τα κράτη – μέλη και την εκλογική βάση αυτών. Νέα Δεξιά

Τι σημαίνει αυτό πρακτικά ; Οι πολίτες εκλέγουν τις δεξιές κυβερνήσεις στα κράτη τους και οι ίδιοι πολίτες καλούνται να εκλέξουν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο προφανώς και θα ψηφίσουν με παρόμοια κριτήρια. Άρα οδηγούμαστε σε μία εκ προοιμίου άνοδο των δεξιών δυνάμεων και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Εκτός από αυτό όμως, βασικά θεσμικά και νομοθετικά όργανα όπως είναι η Επιτροπή, το Συμβούλιο Υπουργών κλπ. απαρτίζονται από μέλη των εθνικών κυβερνήσεων. Επομένως, αργά ή γρήγορα, σταδιακά ή βίαια θα οδηγηθούμε στην “δεξιοποίηση” της ΕΕ. Νέα Δεξιά

Τέλος, η ΕΕ βασίζεται σε διαδικασίες ομόφωνης απόφασης ή ειδικής πλειοψηφίας. Εδώ έρχεται και το μεγαλύτερο πρόβλημα : η Δεξιά παραδοσιακά έχει ως κύριο πρόταγμά της τον Εθνικισμό, ενώ η ΕΕ τη συνεργασία και συνύπαρξη ανεξαρτήτως φυλής ή έθνους. Μιλάμε για δύο θέσεις εκ διαμέτρου αντίθετες, οι οποίες θα αποτελέσουν αναμφίβολα πηγή συγκρούσεων στο -όχι και τόσο μακρινό – μέλλον.

Κλείνοντας με την -όχι και τόσο αδύναμη- συντηρητική πτέρυγα της Δεξιάς, θα αναφερθώ στην ισότητα και τις διακρίσεις : ήδη συναντάμε προβλήματα αναφορικά με τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, τις “αποδεκτές” μορφές οικογένειας και ακόμα και για τη θέση της γυναίκας στη μετα-κοβιντ εποχή. Ζητήματα που ένα Κοινωνικό Κράτος καλείται άμεσα να λύσει, ζητήματα που θεωρούνταν λυμένα … επανέρχονται και αυτά με την επάνοδο των Συντηρητικών στην ΕΕ. Το μέλλον.; Αβέβαιο αν με ρωτάτε.. Νέα Δεξιά

Η ΕΕ , λοιπόν, είναι η γενέτειρα και δημιουργός του Κράτους Πρόνοιας. Στη συνταγµατική θεωρία το κοινωνικό κράτος ταυτίζεται µε την καθολική αναγνώριση του δικαιώµατος για κοινωνικές παροχές , πράγμα που -μπορεί να μην ορίζεται σαφώς νομικά- αποτελεί τον πυρήνα της ενωσιακής νομοθεσίας και πολιτικής, γεγονός που φαίνεται από τις πολιτικές της ΕΕ έως και σήμερα. Παρόλα αυτά πλέον -μαζί με την ΕΕ- αρχίζει να φθίνει.

Πρόκειται στην ουσία για διαδοχικές αλυσιδωτές αντιδράσεις που συναντώνται κάθε 100 χρόνια περίπου: Ο καπιταλισμός παράγει μία κρίση -> η κρίση αυτή γιγαντώνεται και συνήθως συνοδεύεται και από κάποια σύρραξη (βλ. 1870-αποικιακοί πόλεμοι, 1940-ΒΠΠ, 2022- εισβολή στην Ουκρανία)-> η απογοήτευση του λαού αυξάνεται και δίνεται έδαφος για λαϊκισμό και δημαγωγία -> η Δεξιά έχοντας όλα αυτά λαμβάνει τεράστια υποστήριξη -> όλα τα επίπεδα πολιτικής (μέσα σε αυτά και τα κοινωνικά αγαθά και δικαιώματα) εξωθούνται στα άκρα.

Ένα μεγάλο ευχαριστώ , αλλά και συγχαρητήρια σε όσους έμειναν μέχρι το τέλος της παρούσας ανάλυσης..

Βιβλιογραφία / Μελέτη:

Α. Καρβούνης, Εισαγωγή στην οργάνωση και λειτουργία του κράτους, Εκδόσεις Πατάκης, Αθήνα, 2004
∆. Γράβαρης, Κρίση του κοινωνικού κράτους και Νεωτερικότητα, Ίδρυµα Σάκη Καραγιώργα, Αθήνα,
1997
Μ. Χλέτσος – Σ.Ροµπόλης, Η κοινωνική πολιτική μετά το κράτος πρόνοιας, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη,
1995
Ν. Μούσης, ΕΕ: Δίκαιο, Οικονομία, Πολιτική (16η έκδοση), Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2018
Europa.eu
A.Swift, Πολιτική Φιλοσοφία (Οδηγός για Φοιτητές και Πολιτικούς), Εκδόσεις Οχτώ, Αθήνα 2015
A.Heywood, Πολιτικές Ιδεολογίες, Εκδόσεις Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2007.

Διαβάστε περισσότερα: Νέα Δεξιά

Νέα Δεξιά Νέα Δεξιά Νέα Δεξιά