Γράφει η Κατερίνα Παπαδέα
Τα φαινόμενα της σεξουαλικής παρενόχλησης και κακοποίησης, εκτός των γενικών τεράστιων διαστάσεων που έχουν λάβει, εμφανίζονται συστηματικά και στην ειδικότερη μορφή της παρενόχλησης στον εργασιακό χώρο.
Καθόλου σπάνιο δεν είναι στους χώρους εργασίας να παρουσιάζονται περιστατικά αντιδεοντολογικής, ανήθικης και παράνομης συμπεριφοράς, που προσβάλλουν τη προσωπικότητα και την ελευθερία του ατόμου, επιδρούν αρνητικά στην αποδοτικότητα του και επιφέρουν τη ψυχολογική του κατάπτωση.
Σημαντικό προς αναφορά είναι το γεγονός ότι η σεξουαλική παρενόχληση στον εργασιακό χώρο καθιστά περισσότερο αισθητή την ανισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών ως προς τα εργασιακά τους δικαιώματα. Αυτό πιστεύεται, ως επί των πλείστων, γιατί τέτοια περιστατικά είθισται να συμβαίνουν σε χώρους και επαγγέλματα που υπάγονται στη κατηγορία των “ανδρικών” επαγγελμάτων, με τις γυναίκες να είναι λιγότερες και κατά συνέπεια άμεσα πληττόμενες.
Αρχικά, με τον όρο σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας νοείται κάθε μη επιθυμητή σεξουαλική συμπεριφορά και απαίτηση του κατέχοντος μεγαλύτερη εξουσία εργοδότη προς τον εργαζόμενο. Η σεξουαλική παρενόχληση δε περιλαμβάνει ένα αθώο κομπλιμέντο ή εκδήλωση ενδιαφέροντος προς το γυναικείο (κυρίως) φύλο, αλλά σεξουαλικές προτάσεις, απειλές, χειρονομίες, αγγίγματα και κάθε άλλου είδους πιεστική συμπεριφορά προς τον/την εργαζόμενο/η που θίγει την αξιοπρέπεια και την υπόσταση του, προκαλώντας του παράλληλα μεγάλη δυσφορία.
Στο πλαίσιο αυτό, τέτοιου είδους συμπεριφορές επιδρούν και στην επαγγελματική ζωή, ελευθερία και συμπεριφορά του θύματος, δεδομένου ότι αν δεν ενδώσει στις ανήθικες προτάσεις του θύτη θα πληγεί η εργασιακή του ζωή ( π.χ. θα χάσει τη θέση εργασίας του). Τι ακριβώς, όμως, μπορεί να συμβεί σε έναν εργαζόμενο που αντιστέκεται και δε δέχεται τη σεξουαλική παρενόχληση από τον εργοδότη ή τον προϊστάμενο του;
Όταν το θύμα δε δέχεται τη σεξουαλική παρενόχληση, τότε τιμωρείται με ηθική παρενόχληση, το λεγόμενο “σύνδρομο mobbing”. Σύνδρομο mobbing είναι η ψυχολογική εργασιακή κακοποίηση που διαμορφώνει ένα ταπεινωτικό κλίμα στο εργασιακό περιβάλλον και μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την εργασία του ατόμου, εξαντλώντας το ολοκληρωτικά και τελικά αναγκάζοντας το σε παραίτηση. Η στρατηγική του mobbbing και της εργασιακής τρομοκρατίας γίνεται σκόπιμα από επιχειρήσεις και οργανισμούς, προκειμένου να απαλλαγούν από “ενοχλητικό” προσωπικό.
Υπό το πρίσμα αυτό, οι γυναίκες που υφίστανται σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας τους μετατρέπονται σε “ανυπεράσπιστα άτομα”, ακριβώς επειδή δε γνωστοποιούν τέτοιου είδους περιστατικά και σε ακραίες περιπτώσεις δε τολμούν να αντισταθούν, διακατεχόμενες από το φόβο. Ο φόβος τους έγκειται ακριβώς στο ότι το γεγονός αυτό θα επιδράσει αρνητικά τις εργασιακές τους σχέσεις, θα εμποδίσει την επαγγελματική τους ανέλιξη και ενδεχομένως τις “ντροπιάσει”, όταν συχνά οι συμπεριφορές αυτές γίνονται αντιληπτές ως “απλό πείραγμα”.
Ποια είναι, όμως, η διέξοδος των θυμάτων αυτών;
Τη προστασία των θυμάτων σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο εργασίας κατοχυρώνει το άρθρο 337, παρ.4 ΠΚ που ορίζει ότι όποιος παρενοχλεί σεξουαλικά πρόσωπο που εξαρτάται εργασιακά από αυτόν ή εκμεταλλεύεται την ανάγκη του προσώπου να εργαστεί τιμωρείται με φυλάκιση έως τρία έτη ή χρηματική ποινή. Βέβαια, για να ενεργοποιηθεί το πεδίο ποινικής προστασίας του άρθρου 337 χρειάζεται έγκληση, δηλ. η καταγγελία στον εισαγγελέα να γίνει εντός τριών μηνών από το χρόνο που συνέβη κάποιο περιστατικό σεξουαλικής παρενόχλησης.
Επιπλέον, στη περίπτωση αντίδρασης του θύματος στη σεξουαλική παρενόχληση, που ο εργοδότης θα επιχειρήσει να καταγγείλει τη σύμβαση εργασίας, τότε γίνεται καταχρηστική άσκηση δικαιώματος του, η καταγγελία είναι άκυρη και το θύμα δύναται να αξιώσει αποζημίωση, παραμένοντας στη θέση εργασίας του. Η διεκδίκηση αποζημίωσης μπορεί να γίνει και στη περίπτωση του mobbing, όπου μπορεί να θεωρηθεί ότι ο εργοδότης, μέσω της ψυχολογικής εργασιακής κακοποίησης, καταγγέλλει τη σύμβαση εργασίας και άρα γεννάται αξίωση αποζημίωσης για το θύμα.
Συνεπώς, η σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα που επηρεάζει την υγεία και την ευημερία των εργαζομένων. Εξάλλου, όπως, προβλέπει και ο Ν.4557/2018 για τη Καταπολέμηση της Σεξουαλικής Παρενόχλησης στην Εργασία και το Περιβάλλον Εργασίας, ο εργοδότης οφείλει να παρέχει ένα ασφαλές περιβάλλον εργασίας και να δρα προληπτικά στη περίπτωση εργασιακής σεξουαλικής παρενόχλησης.
Σε κάθε περίπτωση οι πολιτικές της πρόληψης είναι εξαιρετικής σημασίας, ακριβώς επειδή όποια ποινή και να εφαρμοστεί, είναι ανυπολογίστου αξίας οι επιπτώσεις τέτοιων πράξεων στη ζωή του ατόμου, τόσο την εργασιακή, όσο και τη προσωπική.
