Ανά τα χρόνια, στην Ελλάδα όπως και σε κάθε κράτος εμφανίζονται προβλήματα, φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας και κρίσεις. Ωστόσο ο τρόπος διακυβέρνησης και παροχής ικανοποιητικών υπηρεσιών για την επίλυση αυτών των προβλημάτων είναι το ζήτημα που τίθεται σήμερα. Είναι η Ελλάδα ένα κράτος στο οποίο λαμβάνονται μέτρα, εισακούγονται οι ανησυχίες των πολιτών και προλαμβάνονται τα δυστυχήματα, τα ατυχήματα και τα εν γένει προβλήματα; Η απάντηση που θα δώσω σήμερα είναι όχι. Η διαχρονική διάσταση των προβλημάτων που επικρατούν σήμερα είναι ο λόγος που δίνω μία τέτοια απόλυτη απάντηση.

Ένα από αυτά τα προβλήματα ήταν και η αιτία που προκάλεσε το δυστύχημα στα Τέμπη. Η ελλιπής μέριμνα, η ανεπάρκεια τεχνολογικών μέσων και η περιφρόνηση των αιτημάτων των εργαζομένων στα Τέμπη οδήγησε εν τέλει στο θανατηφόρο δυστύχημα. Όπως έχει γίνει γνωστό μέχρι τώρα, οι εργαζομένου στον ΟΣΕ είχαν αναφέρει πολλάκις στο παρελθόν τις συνθήκες που επικρατούν και που αποτελούν κίνδυνο για την ασφάλεια των επιβατών και για των ίδιων των εργαζομένων. Ωστόσο, ο ΟΣΕ απαντούσε με εξώδικα στα οποία αποκαλούσαν τα λεγόμενα των σωματείων «συκοφαντίες» -σύμφωνα με τον εργατολόγο Γιάννη Καρούζο.

Το δυστύχημα στα Τέμπη ήταν ένα παρείσακτο συμβάν για να λάβει χώρα σε ένα κράτος πρόνοιας. Ωστόσο, παρά τον φόρτο που διακατέχει δεν θα επιμείνω περαιτέρω και θα επεκταθώ στον τομέα της εκπαίδευσης.

Σήμερα, το κρατικό εκπαιδευτικό σύστημα αποτελεί ένα σύστημα που αδυνατεί να προσανατολίσει έναν νέο στην καριέρα που του αρμόζει. Η απουσία επαγγελματικού προσανατολισμού στα σχολεία συνυφασμένη με την επικρατούσα οικονομική κατάσταση αποτελούν τους λόγους που η ανεργία των νέων αγγίζει το ποσοστό των 31,3% (Eurostat Data). Με βάση τα παραπάνω δεδομένα μπορεί να γίνει αντιληπτό πως στην Ελλάδα επικρατεί μία δυσμενή κατάσταση τις τελευταίες δεκαετίες κατά την οποία νέοι άνθρωποι βρίσκονται σε μία αδιέξοδο, σε ένα παζλ χιλίων κομματιών αναζητώντας απεγνωσμένα τις μεριές που ταιριάζουν για αυτούς.

Αφότου αυτοί οι νέοι ακολουθήσουν ένα ακαδημαϊκό μονοπάτι, θα είναι εκεί ένα κράτος πρόνοιας να τους παρέχει κάποια από τα απαραίτητα δημόσια αγαθά (σίτιση, ασφάλεια, υγεία) κατά την διάρκεια φοίτησης τους; Δυστυχώς, πάλι απαντώ όχι. Θα ήταν σώφρον λοιπόν, να εξεταστούν οι συνθήκες διαβίωσης των σημερινών φοιτητών στις πόλεις που διαμένουν καθώς η παιδεία και η πανεπιστημιακή εκπαίδευση είναι μερικώς υποχρηματοδοτούμενη στην Ελλάδα.

Για αρχή, σύμφωνα με δεδομένα της Eurostat, η Ελλάδα στην Ευρώπη το 2021 (ανάμεσα σε Φινλανδία, Σουηδία, Εσθονία, Δανία, Ολλανδία, Γερμανία, Πολωνία, Τσεχία, Αυστρία, Ουγγαρία, Κροατία, Σλοβενία, Σερβία, Τουρκία, Ιταλία, Μάλτα, Ισπανία, Γαλλία, Ελβετία, Ιρλανδία, Λουξεμβούργο και Πορτογαλία) είναι πρώτη στην υλική και κοινωνική στέρηση με ποσοστό 58,7% στους νέους 16-29 χρονών. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούσαν να αντέξουν οικονομικά τουλάχιστον πέντε είδη από αυτήν τη λίστα:

αντιμετωπίσουν απροσδόκητα έξοδα
μία εβδομάδα ετησίως διακοπές μακριά από το σπίτι
αποφύγουν ληξιπρόθεσμες οφειλές (σε στεγαστικά δάνεια, ενοίκια, λογαριασμούς κοινής ωφελείας ή/και δόσεις αγοράς μίσθωσης)
αγοράσουν ένα γεύμα με κρέας, κοτόπουλο ή ψάρι ή αντίστοιχο για χορτοφάγους κάθε δεύτερη μέρα.
διατηρήσουν το σπίτι τους επαρκώς ζεστό.
κατέχουν αυτοκίνητο/βαν για προσωπική χρήση.
αντικαταστήσουν φθαρμένα έπιπλα.
αντικαταστήσουν τα φθαρμένα ρούχα με μερικά καινούργια.
έχουν δύο ζευγάρια παπούτσια που εφαρμόζουν σωστά.
ξοδέψουν ένα μικρό χρηματικό ποσό κάθε εβδομάδα για τον εαυτό του/της («χαρτζιλίκι»).
έχουν συχνές δραστηριότητες αναψυχής•
συναντηθούν με φίλους/οικογένειες για ένα ποτό/γεύμα τουλάχιστον μία φορά το μήνα.
έχουν σύνδεση στο διαδίκτυο.

Συμπληρωματικά, στην Ευρώπη του 2021 το 11,9% του συνολικού πληθυσμού αντιμετώπισε υλική κοινωνική στέρηση ενώ το 6,3% σοβαρή υλική και κοινωνική στέρηση. Τα ποσοστά που καταγράφηκαν στην Ελληνική επικράτεια αποτελούν κίνδυνο για το κράτος πρόνοιας που επιθυμούμε να αποκτήσουμε καθώς επίσης παρατηρήθηκε αύξηση στο ποσοστό της υλικής και κοινωνικής στέρησης κατά 9,1% από το 2021 που ήταν 49,6%.

Συν τοις άλλοις, ένα από τα πιο πρόσφατα συμβάντα το οποίο προβλημάτισε την κοινωνία ως προς την ασφάλεια των φοιτητών ήταν η πτώση του δευτεροετή φοιτητή της νομικής του ΑΠΘ. Την Τρίτη 18 Οκτωβρίου το μεσημέρι λίγο πριν ξεκινήσει η διάλεξη των δευτεροετών φοιτητών, ο φοιτητής πέφτει στο κενό από τον δεύτερο όροφο εξαιτίας του υπερβολικού πλήθους των ατόμων που βρισκόταν μέσα στην αίθουσα. Ο φοιτητής επέζησε αλλά υπέστη βαρείς τραυματισμούς καθιστώντας φανερή τη δυσκολία παρακολούθησης διαλέξεων και μαθήματων σε ένα από τα πιο γνωστά δημόσια πανεπιστήμια της Ελλάδος.

Σε αυτό το σημείο είναι άξιο να τονιστεί πως η δυσαναλογία που επικρατεί στις αίθουσες και στα αμφιθέατρα ανάμεσα στον αριθμό των θέσεων και στον αριθμό των φοιτητών αποτελεί ένα φαινόμενο το οποίο έχει παρατηρηθεί και σε άλλα πανεπιστήμια (π.χ. Πανεπιστήμιο Μακεδονίας). Οφείλεται να αναφερθεί και η κατάρρευση ενός τμήματος της οροφής στο πανεπιστήμιο Πατρών τον Φλεβάρη του 2023 το οποίο εντείνει την ανησυχία για την ασφάλεια των φοιτητών καθώς οι υποδομές δεν συντηρούνται καταλλήλως.

Δεν νοείται επίσης να λησμονηθούν τα περιστατικά ωμής αστυνομικής βίας έναντι φοιτητών μέσα στον χώρο του ΑΠΘ τον Μάιο του 2022 και τον Σεπτέμβρη του ίδιου έτους αποδεικνύοντας τις «τρομοκρατικές» επιπτώσεις της κατάργησης του πανεπιστημιακού ασύλου. Η κυβερνητική πολιτική της πανεπιστημιακής αστυνομίας σε επιλεγμένα ΑΕΙ -η οποία κοστίζει βάση εκτιμήσεων γύρω στα 30 εκατ. ευρώ τον χρόνο- αποκαλύπτει: αφενός τις προτεραιότητες που έχει η παρούσα κυβέρνηση όσο αναφορά την μέριμνα της ακαδημαϊκής και φοιτητικής κοινότητας και αφετέρου την ψευδαίσθηση ότι η πρόσληψη πανεπιστημιακής αστυνομίας θα ενισχύσει τον θεσμό ενός κράτους πρόνοιας, ενός κράτους που παρέχει «ασφάλεια» στους φοιτητές.

Αντιθέτως, μια τέτοια υπηρεσία όπως η πανεπιστημιακή αστυνομία με τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί δεν ανήκει ως θεσμός σε ένα κράτος πρόνοιας αλλά παράλληλα υποβαθμίζει και την δημοκρατική λειτουργία των πανεπιστημίων.

Ιδιαίτερα μεγάλη έχει όμως σημειωθεί η κινητοποίηση των φοιτητών και η άσκηση του δικαιώματος τους στην διαδήλωση σε αντίδραση όλων των προαναφερθέντων συμβάντων και πολλών άλλων όπως και ο αγώνας τους για δημόσια σίτιση σε όλους τους φοιτητές. Η ιδέα της δωρέαν σίτισης σε όλους τους φοιτητές αποτελεί ένα διαχρονικά αμφιλεγόμενο ζήτημα.

Στον αντίποδα υποστηρίζεται ότι η υλοποίηση ενός τέτοιου σχεδίου θα σήμανε την υποβάθμιση της ποιότητας της σίτισης ή ακόμη κιόλας ότι είναι ολοκληρωτικά ανέφικτο. Ενώ, οι υποστηρικτές μίας τέτοιας ιδέας ανταπαντούν τονίζοντας ότι αποτελεί ένα ζήτημα προτεραιοτήτων και η υλοποίηση της είναι εφικτή. Στην τωρινή πραγματικότητα όμως στα ελληνικά ΑΕΙ η σίτιση των φοιτητών είναι μόνο δωρεάν εάν οι φοιτητές πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια (εισοδηματικά, οικογενειακά, κτλ..).

Συνεπώς, αποδεικνύεται ότι ο τρόπος ζωής και το μέλλον των φοιτητών -και όχι μόνο- στην Ελλάδα δεν ανταποκρίνεται σε ένα κράτος πρόνοιας. Η ασφάλεια των φοιτητών τίθεται σε κίνδυνο όταν η μεταφορά, η σίτιση και η στέγαση τους δεν διασφαλίζεται. Τα προβλήματα και τα δυστυχήματα που αναφέρθηκαν μπορεί να είναι σημερινά αλλά οφείλονται και «τρέφονται» από την μακροχρόνια αμέλεια της εκάστοτε κυβέρνησης. Τέλος, δίχως να θέλω να βαπτίσω σκοπίμως την Ελλάδα ως ένα κράτος ανεπαρκές και αδιάφορο τα ποσοστά και τα περιστατικά που ανέφερα -και πολλά άλλα που παρέλειψα- επιτυγχάνουν ακριβώς αυτό.