Ο όρος “Βιομηχανία 4.0” αποδίδεται στις σημερινές τεχνολογίες, στην πλήρη αυτοματοποίηση και στον ψηφιακό μετασχηματισμό που εισέρχονται στον κόσμο της τεχνητής νοημοσύνης. Η φράση του Ρώσου Προέδρου, Putin: “όποιος γίνει ηγέτης στην σφαίρα της τεχνητής νοημοσύνης, θα κυβερνήσει τον κόσμο”, που άπτεται στην απρόσκοπτη χρήση μη επανδρωμένων αεροχημάτων, ή αλλιώς drones, στο πεδίο της μάχης, απειλεί την φύση του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου.

Η σύγχρονη πολεμική ιστορία χαρακτηρίζεται από την ενσωμάτωση της προηγμένης τεχνολογίας στην ένοπλη σύρραξη. Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η τρομοκρατική επίθεση της 9/11 και η αύξηση των διεθνούς, και μη, χαρακτήρα ενόπλων συρράξεων, δημιούργησαν ένα νέο αίσθημα αβεβαιότητας στην διεθνή κοινωνία, ωθώντας στην κατασκευή προηγμένων όπλων.

Drones που χρησιμοποιούνται στον πόλεμο ορίζονται ως οπλικά συστήματα, τα οποία βρίσκονται υπό ανθρώπινη επίβλεψη, επιτρέποντας στον χειριστή από τον τερματικό σταθμό, να παρακάμψει την λειτουργία του οπλικού συστήματος, το οποίο είναι σε θέση να επιλύει εργασίες που απαιτούν ανθρώπινη αντίληψη, γνώση, προγραμματισμό, επικοινωνία, ακόμα και φυσική δράση, χωρίς περαιτέρω ανθρώπινη συνεισφορά μετά την ενεργοποίηση.

Κατηγοριοποιούνται σε:

α) μη επανδρωμένα αεροσκάφη μάχης κυρίως για εναέρια επιτήρηση και επιθέσεις εναντίον επιλεγμένων στόχων. Συναντώνται ήδη από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

β) οπλισμένα ρομπότ drones:

Εναέρια, εξοπλισμένα με πυραύλους και σχεδιασμένα για παρατήρηση
Χερσαία, με ευρέως γνωστά τα “αυτόματα αμυντικά συστήματα όπλων” ικανά να εντοπίζουν και αναχαιτίζουν εισερχόμενους πυραύλους και χειρομβομβίδες όπλων
Θαλάσσια, είτε στην επιφάνεια, είτε υποβρύχια, κατάλληλα για πλήρως αυτόματο εντοπισμό και εξουδετέρωση απειλής

Απήχηση απέκτησαν μόλις το 2009 όπου, σύμφωνα με την Washington Post, η πολεμική αεροπορία των ΗΠΑ άρχισε να εκπαιδεύει περισσότερα εναέρια ρομπότ drones, από πιλότους για μαχητικά αεροσκάφη.

Tα προηγμένα οπλικά συστήματα, ωστόσο, αποδοκιμάζονται στον χώρο όπου διέπεται από το Ανθρωπιστικό Δίκαιο των Ενόπλων Συρράξεων, στον βαθμό που καθορίζει την αξιοπιστία τους να χρησιμοποιηθούν στον πόλεμο και να “παίξουν με τους κανόνες”.

Σύμφωνα με το Π.Π. της Σύμβασης της Γενεύης, και πιο συγκεκριμένα το Αρ.36, που αναφέρεται στα μέσα και μεθόδους πολέμου, ένα Υψηλό Συμβαλλόμενο μέρος είναι σε θέση να αξιολογήσει ένα νέο όπλο και τακτική πολέμου, απαγορεύοντάς τα γενικώς ή σε ορισμένες περιστάσεις, εάν δεν συμβαδίζουν με την παρούσα σύμβαση ή άλλο κανόνα διεθνούς δικαίου που εφαρμόζεται για το ίδιο μέρος (εφόσον δεν έχει υπογραφεί από το σύνολο των κρατών-μερών για να αποτελέσει μια νομική διάταξη που ισχύει erga omnes).

Tα drones βρίσκονται στη σφαίρα ελέγχου του Αρ.36 αναφορικά με την ικανότητάς τους, ως αυτόνομα ή ημι-αυτόνομα όπλα, να δεσμεύονται από τους 4 βασικούς περιορισμούς του πολέμου: διάκριση, στρατιωτική αναγκαιότητα, δυνατότητα περιορισμού περιττής ταλαιπωρίας και εκτεταμένης ή μακροπρόθεσμης βλάβης στο φυσικό περιβάλλον και αναλογικότητας.

Η ικανότητα διάκρισης μεταξύ άμαχου πληθυσμού και εμπόλεμων καθώς και στρατιωτικών στόχων, αμφισβητείται έντονα, ιδίως έπειτα από την αεροπορική επιδρομή τηλεκατευθυνόμενου drone από το Ηνωμένο Βασίλειο, σε επαρχία του Αφγανιστάν, το οποίο είχε στόχο τους ηγέτες των ανταρτών, όμως είναι υπεύθυνο για τον θάνατο αμάχων Αφγανών. Αντιστοίχως, τα drones βρέθηκαν και στο επίκεντρο των κατηγοριών για παραβιάσεις αναλογικότητας, όπως ορίζει το Αρ.51 παρ.5 (β) του Π.Π. της ΣτΓ ‘77. Το 2009, όσο διαρκούσε η επιχείρηση στόχευσης του Meshud, η CIA δικαιολόγησε την εκτόξευση 16 πυραύλων drones, σκοτώνοντας περισσότερους από 320 αμάχους.

Τα ανωτέρω στοιχεία καταδεικνύουν ως βάσιμες τις ανησυχίες του Δ. Ανθρωπιστικού Δικαίου (ΔΑΔ) για την είσοδο της προηγμένης τεχνολογίας στο πεδίο της μάχης, σε μια εποχή που τα drones βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο. Η πρόκληση που εγείρεται στην παρτίδα του πολέμου, είναι εάν το ΔΑΔ θα αψηφήσει την σοβαρότητα του Σαχ και ηττηθεί με κίνηση Ματ.

Πηγές:
Armed_drones_and_international_humanitar.pdf
Humanitarian Concerns raised by the Use of Armed Drones – Geneva Call
Protocol Additional to the Geneva Conventions of 12 August 1949
Afghan civilians killed by RAF drone | Military | The Guardian
Το νέο διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο των ένοπλων συρράξεων: τα πρωτόκολλα της Γενεύης του 1977 / επιμέλεια Στ. Περράκης
The Law of Armed Conflict: International Humanitarian Law in War / Gary D. Solis