Δολοφονία γυναικών: Aνθρωποκτονία ή γυναικοκτονία;

Γράφει η Κατερίνα Παπαδέα γυναικοκτονία

Ο όρος γυναικοκτονία είναι παλαιάς προέλευσης και, μάλιστα, οι ρίζες του εντοπίζονται το 1976, όταν για πρώτη φορά καταγράφηκε από τη κοινωνιολόγο Diana Russel, ως εγκληματολογικό και ανθρωπολογικό φαινόμενο. Η πρώτη αναφορά για τα εγκλήματα κατά των γυναικών έγινε στο Διεθνές Δικαστήριο, με χαρακτηριστικά τα λόγια της Diana Russel « χρειάζεται να φτάσουμε σε μια συναίνεση, προκειμένου να περιγράψουμε αυτό το σύνθετο, πολυεδρικό και πολιτισμικά εξαρτώμενο έγκλημα».

Ευρέως γνωστός έγινε ο όρος το 1992, ενώ υιοθετήθηκε από την εγκληματολογία χάρη στο βιβλίο με τίτλο: « Femicide: the politics of woman killing», που επιμελήθηκαν από κοινού η κοινωνιολόγος Diana Russel και η εγκληματολόγος Jill Radford. Σήμερα, η γυναικοκτονία αναγνωρίζεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως ανθρωποκτονία γυναικών από πρόθεση, επειδή είναι γυναίκες, και ευρέως διαδεδομένος είναι ο ορισμός που προσδιορίζει τη γυναικοκτονία ως ανθρωποκτονία γυναίκας, λόγω ειδικών χαρακτηριστικών που σχετίζονται με το φύλο και το ρόλο της.

Κρατούσα και νομικά ευσταθής θέση είναι το γεγονός ότι οι γυναικοκτονίες δε πρέπει να κρύβονται πίσω από τον μανδύα των εγκλημάτων πάθους ή εγκλημάτων τιμής, αλλά να αντιμετωπίζονται ως υποσύνολο ή υποπερίπτωση των ανθρωποκτονιών, όπως και τα ρατσιστικά ή ομοφοβικά εγκλήματα.  Στο πλαίσιο αυτής της θέσης, το να αντιμετωπίζονται οι  ανθρωποκτονίες ως γυναικοκτονίες  «τροφοδοτεί» την αντίληψη ότι οι γυναίκες δεν είναι άνθρωποι και επαναφέρει την παλαιά αντίληψη του « έχω δυο παιδιά και ένα κορίτσι». Κατά πόσο, όμως, η ανθρωποκτονία γυναίκας πρέπει να αντιμετωπίζεται πολιτισμικά και κοινωνικά ως υποσύνολο της ευρύτερης κατηγορίας της ανθρωποκτονίας;

Σημαντικό είναι να γίνει αντιληπτό το γεγονός ότι η νομική αναβάθμιση του εγκλήματος της «γυναικοκτονίας», με νομοθετική ρύθμιση, ως επιβαρυντικής περίπτωσης ανθρωποκτονίας από πρόθεση ή ως ιδιώνυμου εγκλήματος θα επιτελέσει κοινωνικό ρόλο. Στο σημείο αυτό είναι αναγκαίο να αναγνωριστεί το φαινόμενο της έμφυλης βίας και να νοηθεί ότι η γυναικοκτονία δεν είναι απλώς έγκλημα κατά της ζωής, αλλά έγκλημα κατά του γυναικείου φύλου, ως αποκορύφωμα της έμφυλης βίας.

Ο νομικός χαρακτηρισμός ως έμφυλο έγκλημα και η κατανόηση της ιδιοκτησιακής αντίληψης για τη γυναικεία ζωή, που οδηγεί και στην αφαίρεση της θα πρέπει να συμβάλει στην επίγνωση της ανάγκης ειδικής ποινικής κατηγορίας της γυναικοκτονίας, που θα αποτυπώσει τη πραγματική διάσταση της κατάστασης. Ουσιαστικά, αυτό που συμβαίνει στην ελληνική έννομη τάξη είναι, αφενός να τιμωρείται η ανθρωποκτονία από πρόθεση, αφετέρου η «γυναικοκτονία» να μη τιμωρείται βαρύτερα.

Αναλυτικότερα, η γυναικοκτονία δεν αναγνωρίζεται ευθέως από τον Ποινικό Κώδικα ως διακριτό έγκλημα. Σημαντική καινοτομία, ωστόσο, στον Ποινικό Κώδικα, η οποία δε μπορεί και να παραλειφθεί είναι το άρθρο  312, το οποίο αφορά τη σωματική βλάβη αδύναμων ατόμων.

Συγκεκριμένα, «Όποιος προκαλεί σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας σε ανήλικο ή σε πρόσωπο που δεν μπορεί να υπερασπίσει τον εαυτό του, εφόσον τα πρόσωπα αυτά βρίσκονται υπό την επιμέλεια ή την προστασία του δράστη βάσει νόμου, δικαστικής απόφασης ή πραγματικής κατάστασης, συνοικούν με τον δράστη ή έχουν μαζί του σχέση εργασίας ή υπηρεσίας, τιμωρείται: α) για την πράξη του άρθρου 308 παρ. 1 εδάφιο α, με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους, β) για την πράξη του άρθρου 309, με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών, γ) για την πράξη του άρθρου 310 παρ. 1 εδ. α, με φυλάκιση τουλάχιστον τριών ετών, και αν επεδίωκε την πρόκληση βαριάς σωματικής βλάβης, με κάθειρξη και δ) για την πράξη του άρθρου 311, με κάθειρξη».

Στη βάση μιας τελολογικής ερμηνείας, σκοπός του άρθρου είναι η επιβολή ενός αυστηρότερου πλαισίου ποινής, στις περιπτώσεις εκείνες που κάποιος προκαλεί σωματική κάκωση ή βλάβη σε πρόσωπο που δε μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Για την εφαρμογή του συγκεκριμένου άρθρου απαιτείται το θύμα να συνοικεί με το δράστη ή να βρίσκεται σε σχέση εργασίας ή υπηρεσίας μαζί του. Αυτό αποτελεί σημαντική πρόοδο, αλλά δε καλύπτει επαρκώς το κοινωνικό πλέον ζήτημα των «γυναικοκτονιών»

Συνεπώς, η κοινωνική ανάγκη είναι που καθιστά σημαντική και απαραίτητη τη βαρύτερη τιμωρία για το έγκλημα της «γυναικοκτονίας». Πόσο εφικτό είναι, λοιπόν, να παραγκωνίσει ο νομοθέτης τη κοινωνική ανάγκη, δεδομένου ότι οι νόμοι εξελίσσονται ταυτόχρονα με τη κοινωνία; Έτσι λοιπόν, αίτημα της κοινωνίας είναι να «παταχθεί» το έγκλημα της βίας εναντίον των γυναικών και να πάψει η αντίληψη περί ουδετερότητας του φύλου “gender neutral”, που ανεπιτυχώς έχει καθιερωθεί.

Διαβάστε περισσότερα: γυναικοκτονία