Γράφει η Σίσσυ Πολιτοπούλου

Η οικονομική ύφεση που προέκυψε το 2008 ήταν μια περίοδος οικονομικής ύφεσης παγκοσμίως. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έκρινε ότι ήταν η σοβαρότερη οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση μετά την Παγκόσμια οικονομική ύφεση 1929 και θεωρείται ως η δεύτερη χειρότερη ύφεση όλων των εποχών.

Η μεγάλη ύφεση προήλθε από την κατάρρευση της αγοράς ακινήτων των Ηνωμένων Πολιτειών εν αντιθέσει με την κρίση του 2007 και την κρίση των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων. Η κορύφωση της έγινε στις 15 Σεπτεμβρίου του 2008 όταν και χρεοκόπησε η Lehman Brothers, η τέταρτη μεγαλύτερη επενδυτική τράπεζα των ΗΠΑ.

Σύμφωνα με την Εθνική Επιτροπή Οικονομικών Ερευνών, η ύφεση στις Η.Π.Α. διήρκεσε από τον Δεκέμβριο του 2007 έως τον Ιούνιο του 2009. Η μεγάλη ύφεση είχε ως αποτέλεσμα την έλλειψη πολύτιμων πόρων και την κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού παγκοσμίου οικονομικού συστήματος.

Τι οδήγησε σε αυτή την καταστροφική πτώχευση;

Η παγκόσμια αυτή κρίση αποδίδεται κυρίως στην πτώχευση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Πρώτο παράδειγμα αποτελεί η πτώχευση στις 6 Αυγούστου 2007, της American Home Mortgage. Τον Μάρτιο του 2008 η τράπεζα επενδύσεων Bear Stearns διασώζεται. Ένα από σημαντικότερα, αν όχι το πιο σημαντικό, γεγονότα αποτελεί η κατάρρευση της Lehman Brothers στις 15 Σεπτεμβρίου του 2008.

Η προέλευση της σαθρότητας των ακινήτων περιλαμβάνει δύο βασικούς παράγοντες:

• Τα χαμηλά επιτόκια στις ΗΠΑ και Ευρώπη κατά το 2000 – 2001 (μετά την ύφεση των ΗΠΑ).
• Την αύξηση των αποταμιεύσεων που προέρχονταν από αναπτυσσόμενες χώρες, λόγω αλλεπάλληλων εμπορικών ανισορροπιών.

Οι αμερικανικές τράπεζες το 2004 ξεκίνησαν τη μείωση των απαιτήσεων για χορήγηση δανείων αποδεχόμενες το υψηλό ρίσκο που θα αναλάμβαναν. Αυτό σε συνδυασμό με την πολιτική μείωσης των επιτοκίων της ομοσπονδιακής τράπεζας εκείνη τη περίοδο, από το 6.5% στο 1%, κατέστησε τα στεγαστικά δάνεια ακόμα πιο προσβάσιμα. Οι αξίες των ακίνητων για τουλάχιστον μια δεκαετία μέχρι τη κρίση είχαν ανοδική τάση κάτι που ωθούσε πολλούς στην κερδοσκοπία καταλήγοντας στην δημιουργία φούσκας στις τιμές.

Αυτό, μαζί με την δυνατότητα λήψης στεγαστικών δανείων επέκτεινε το μέγεθος δανειοδότησης των τραπεζών σε Αμερικανούς πολίτες χωρίς να γίνεται ορθή αξιολόγηση της πιστοληπτικής τους ικανότητας καθιστώντας και αυτούς μέρος της κρίσης. Η κρίση αυτή, μέχρι στιγμής περιοριζόταν κυρίως στο εσωτερικό των ΗΠΑ διότι εκεί βρισκόταν η αγορά. Η δημιουργία όμως χρηματοοικονομικών προϊόντων μέσα στα οποία οι τράπεζες θα μπορούσαν να βάλουν στεγαστικά δάνεια υψηλού κινδύνου και να τα πουλήσουν σε επενδυτές ήταν ένας από τους λόγους που η κρίση διευρύνθηκε παγκοσμίως.

Αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν σε μεγάλη αύξηση της ζήτησης για επενδύσεις υψηλής απόδοσης. Μεγάλες επενδυτικές τράπεζες συνέδεσαν τις αγορές κατοικιών με αυτήν την μεγάλη προσφορά αποταμίευσης μέσω καινοτόμων νέων κινητών αξιών.

Ανάμεσα στα αίτια, είναι εύλογο να αναφέρουμε και την αδυναμία των ιδιοκτητών να πραγματοποιήσουν τις πληρωμές υποθηκών τους, γεγονότος που οφείλεται στην επαναφορά των στεγαστικών δανείων ρυθμιζόμενου επιτοκίου, υπερεκμετάλλευση δανειοληπτών και την ακατάλληλη κυβερνητική ρύθμιση. Με την γνωστοποίηση της κρίσης, έγινε γρήγορα αντιληπτό ότι οι επιπτώσεις δεν θα περιορίζονταν μόνο στις ΗΠΑ, αλλά και σε όσες χώρες ήταν άμεσα εξαρτώμενες από αυτή.

Αντιμετώπιση:

Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με τη παγκοσμιοποίηση στις διεθνείς χρηματαγορές και τη χαλάρωση των επιτοκίων την περίοδο 2002-2008, αποτέλεσαν τον κύριο λόγο που γνωστοποιήθηκαν τα οικονομικά προβλήματα πολλών χωρών. Η Διεθνής Χρηματοπιστωτική κρίση του 2008,επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την οικονομία των κρατών της ΕΕ επιταχύνοντας τη κρίση χρέους που ακολούθησε.

Βασικοί στόχοι της Ευρωζώνης ήταν η εξασφάλιση της οικονομικής ισορροπίας των Κεντρικών Τραπεζών αλλά και των εμπορικών συστημικών τραπεζών των κρατών-μελών της ΕΕ. Αυτό επετεύχθη μέσω της λήψης έκτακτων μέτρων μη συμβατικής επεκτατικής νομισματικής πολιτικής από την ΕΚΤ, αλλά και μέσω αποφάσεων ενδυνάμωσης της οικονομικής δραστηριότητας, από τα κράτη της ΕΕ.

Πριν το ξέσπασμα της δημοσιονομικής κατάρρευσης υπήρχαν ζητήματα σταθερότητας ως προς τα δάνεια στα περισσότερα μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, με τους προϋπολογισμούς να είναι πλασματικοί και τα κράτη να έχουν απίστευτα ελλείμματα και χρέη. Οι επιχειρήσεις που δεν ήταν υγιείς, χρεοκόπησαν, οι προϋπολογισμοί έγιναν πλεονασματικοί και οι αγορές απέκτησαν πιο υγιείς βάσεις.

Στην Ευρωζώνη, πολλές χώρες έλαβαν πακέτα διάσωσης από την τρόικα (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο), η οποία με την σειρά της εφάρμοσε μια σειρά μέτρων λιτότητας.

Πολλές ευρωπαϊκές χώρες έλαβαν μέτρα λιτότητας, μειώνοντας τα δημοσιονομικά τους ελλείμματα σε σχέση με το ΑΕΠ τους από το 2010 έως το 2011 (Η Ελλάδα μείωσε το έλλειμμα του προϋπολογισμού από 10,4% το ΑΕΠ το 2010 σε 9,6% το 201). Η Ισλανδία, Η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, η Γαλλία και η Ισπανία βελτίωσαν επίσης τα δημοσιονομικά τους ελλείμματα από το 2010 έως το 2011 σε σχέση με το ΑΕΠ.

Σύμφωνα με το CIA World Factbook, από το 2010 έως το 2011, τα ποσοστά ανεργίας στην Ισπανία, την Ελλάδα, την Ιταλία, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία και το Ηνωμένο Βασίλειο αυξήθηκαν. Η Γαλλία δεν είχε σημαντικές αλλαγές, ενώ στη Γερμανία και την Ισλανδία το ποσοστό ανεργίας μειώθηκε. Η Eurostat ανέφερε ότι η ανεργία στην Ευρωζώνη έφτασε τα επίπεδα ρεκόρ τον Σεπτέμβριο του 2012 στο 11,6%, από 10,3% το προηγούμενο έτος.

Όσον αφορά τις ΗΠΑ, η ύφεση είχε σημαντικές οικονομικές και πολιτικές επιπτώσεις. Ενώ η ύφεση ήταν από τον Δεκέμβριο του 2007 έως τον Ιούνιο του 2009, πολλοί οικονομικοί δείκτες δεν ανακτούν τα επίπεδα πριν από την ύφεση έως το 2016.

Πιο συγκεκριμένα, το πραγματικό ΑΕΠ υποχώρησε κατά 4,3% και δεν ανέκτησε το επίπεδο πριν από την ύφεση των 15 τρισεκατομμυρίων δολαρίων μέχρι το 3ο τρίμηνο του 2011. Ανακτήθηκε στις 16 Ιανουαρίου 2019. Το ποσοστό ανεργίας ανήλθε στο 10,0% τον Οκτώβριο του 2009 και δεν επέστρεψε στο επίπεδο πριν από την ύφεση του 4,7% μέχρι τον Μάιο του 2016.

Πέρα από τα μέτρα αυτά, ήταν σημαντική και η ύπαρξη μέτρων που θα βοηθούσαν στην πρόληψη και αποφυγή παρόμοιων μελλοντικών κρίσεων. To 2010 ιδρύεται, από την Σύνοδο Κορυφής, ο European Financial Stability Facility, και με εγγυήσεις 500 δισεκατομμυρίων ευρώ δανείζει, υπό τους όρους ενός μνημονίου, που θα αξιολογείται από την Τρόικα, σε κράτη με οικονομικές δυσχέρειες, όπως η Ελλάδα, η Iρλανδία και η Πορτογαλία. Σήμερα είναι μόνιμος θεσμός, γνωστός ως European Stability Mechanism και αποσκοπεί στην διατήρηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας.

Το 2011 εμφανίζεται, με πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο Εuropean Systemic Risk Board ασκώντας μακροπροληπτική εποπτεία σε ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα για την αποφυγή κινδύνων, και ο European System of Financial Supervision, αρμόδιος για την μικροπροληπτική εποπτεία και αποτελείται από 2 εποπτικά όργανα, τις εθνικές εποπτικές αρχές κάθε κράτους και τις European Supervisory Authorities. Kαι οι δύο λειτουργούν έως σήμερα με σκοπό την αποφυγή κρίσεων όπως αυτή του 2008.

Διαβάστε Περισσότερα: κρίση