Γράφει η Μαριάννα Ξενικάκη

Σε τι διαφέρει η  «παραβίαση» χωρικών υδάτων και η ναυτιλία; Πότε μια χώρα παραβιάζει τις θαλάσσιες ζώνες και τις υφαλοκρηπίδες; Τι είναι το δίκαιο της θάλασσας και πως ορίζεται; Τι προσπαθεί να κερδίζει η Τουρκία με τις συνεχείς παραβιάσεις της προς την Ελλάδα, τόσο από θάλασσα, όσο και από αέρα; 

Τα γεωπολιτικά ζητήματα έχουν μπει, τον τελευταίο καιρό, για τα καλά στη ζωή μας και σχεδόν σε κάθε δελτίο ειδήσεων γίνεται λόγος γι’ αυτά. Έννοιες όπως παραβίαση, χωρικά ύδατα, Μεσόγειος, υφαλοκρηπίδα, ΑΟΖ, ναυτικά μίλια, αναφέρονται σε κάθε ρεπορτάζ και πολλά από αυτά που συζητιούνται μάς είναι, στην πράξη, άγνωστα. Τι σημαίνουν, λοιπόν, οι όροι αυτοί, οι οποίοι αποτελούν σημαντικό κομμάτι της άμυνας και της ασφάλειας της χώρας μας, αλλά και, γενικά, των παράκτιων κρατών;

Τι είναι η παραβίαση;

Αρχικά, παραβίαση είναι μια πράξη που αντιβαίνει σε νόμο, κανονισμό, ή και συνθήκη. Όσον αφορά τα εθνικά μας θέματα, η «παραβίαση» των χωρικών υδάτων της χώρας μας από την Τουρκία είναι πλέον καθημερινό φαινόμενο. Δεν είναι λίγες οι φορές που Έλληνες ψαράδες στο Αιγαίο έχουν βρεθεί αντιμέτωποι με τις προκλήσεις των Τούρκων, εντός, μάλιστα, των ελληνικών χωρικών υδάτων! Αλλά και οι παραβιάσεις των θαλασσίων ζωνών με πυραυλάκατους, ερευνητικά και πολεμικά πλοία και γεωτρύπανα. Οι προκλήσεις στο Αιγαίο έχουν οδηγήσει σε κλιμάκωση των εντάσεων μεταξύ των δύο χωρών και Αθήνα και Άγκυρα βρίσκονται σε συνεχή επιφυλακή. 

Τι είναι το Δίκαιο της Θάλασσας;

Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) είναι μια διεθνής συμφωνία που προέκυψε από την τρίτη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, η οποία πραγματοποιήθηκε μεταξύ 1973 και 1982 στην πόλη Μοντέγκο Μπέυ της Τζαμάικα. Η UNCLOS τέθηκε σε ισχύ το Νοέμβριο του 1994 έχοντας επικυρωθεί από 167 κράτη (και την Ευρωπαϊκή Ένωση). Κατ’ εντολή της UNCLOS δημιουργήθηκε ένα διεθνές διακυβερνητικό όργανο,  το Διεθνές Δικαστήριο για το Δίκαιο της Θάλασσας (ITLOS, ΔΔΔΘ), το οποίο εδρεύει στο Αμβούργο της Γερμανίας. Η Ελλάδα επικύρωσε τη Σύμβαση αυτή με τον Ν.2321/1995 (τα έγγραφα επικύρωσης της Σύμβασης κατατέθηκαν τον Ιούλιο του 1995), ενώ η  Τουρκία δεν την έχει υπογράψει ή επικυρώσει ακόμα.

Τι είναι οι θαλάσσιες ζώνες;

Σύμφωνα με την UNCLOS οι θαλάσσιες ζώνες είναι τα εσωτερικά ύδατα και τα εγχώρια ύδατα (αιγιαλίτιδα ζώνη, χωρικά ύδατα, χωρική θάλασσα), καθώς και η συνορεύουσα ζώνη (Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη ΑΟΖ, υφαλοκρηπίδα και διεθνή ύδατα).

Τι είναι τα χωρικά ύδατα;

Τα χωρικά ύδατα (ή αλλιώς, εγχώρια ύδατα, εσωτερικά ύδατα, αιγιαλίτιδα ζώνη, χωρική θάλασσα) είναι η φυσική επέκταση της εθνικής κυριαρχίας μιας χώρας προς τη θάλασσα. Η επέκταση αυτή περιλαμβάνει  τα ύδατα, τον βυθό, το υπέδαφος και τον εναέριο χώρο και εξομοιώνεται με το εθνικό έδαφος, επί του οποίου η εκάστοτε χώρα έχει δικαίωμα άσκησης «πλήρους κυριαρχικής εξουσίας. Σύμφωνα με την UNCLOS (άρθρο 3) τα χωρικά ύδατα καθορίζονται «μέχρι σημείου που δεν υπερβαίνει τα 12 ναυτικά μίλια, τα οποία μετριούνται από γραμμές βάσεως καθορισμένες σύμφωνα με την παρούσα Σύμβαση».

Με βάση το άρθρο 3 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, η επέκταση των χωρικών υδάτων αποτελεί απόφαση του κάθε κράτους, χωρίς να απαιτείται η ρητή συναίνεση των γειτονικών χωρών ή της διεθνούς κοινότητας. Σήμερα, η συντριπτική πλειονότητα των κρατών έχει αιγιαλίτιδα ζώνη 12 ναυτικά μίλια. Η Ελλάδα, σύμφωνα με το νόμο 187/1973 , έχει αιγιαλίτιδα ζώνη 6 ναυτικά μίλια. Χωρικά ύδατα  6 ναυτικά μίλια έχει και η Τουρκία στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο μέχρι τον κόλπο της Αττάλειας (στη Μαύρη Θάλασσα έχει 12 ναυτικά μίλια).

Τι είναι η υφαλοκρηπίδα;

Σύμφωνα με την UNCLOS (άρθρο 76) η υφαλοκρηπίδα ενός παράκτιου κράτους αποτελείται από θαλάσσιο βυθό και υπέδαφος των υποθαλάσσιων περιοχών που εκτείνεται πέρα από την αιγιαλίτιδα ζώνη σε όλη την έκταση της φυσικής προέκτασης του χερσαίου εδάφους ως το εξωτερικό όριο του υφαλοπλαισίου ή σε απόσταση 200 μιλίων από τις γραμμές βάσης από τις οποίες μετράται το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης, στις περιπτώσεις όπου το εξωτερικό όριο του υφαλοπλαισίου δεν εκτείνεται μέχρι αυτή την απόσταση.

Πιο συγκεκριμένα, ως υφαλοκρηπίδα ορίζεται ο βυθός της θάλασσας σε ακτίνα 200 ναυτικών μιλίων από την ακτή. Το παράκτιο κράτος έχει συγκεκριμένα κυριαρχικά δικαιώματα επί της υφαλοκρηπίδας. Στο παράκτιο κράτος ανήκουν, σύμφωνα με τη Σύμβαση, τα ορυκτά του εδάφους και του υπεδάφους του βυθού, οι μη ζώντες, καθώς και οι ζώντες οργανισμοί του βυθού που ανήκουν στα καθιστικά είδη.

Αντίθετα, δεν του ανήκουν τα ύδατα, ούτε η επιφάνεια της θάλασσας, ούτε και ο εναέριος χώρος. Η υφαλοκρηπίδα έχει μεγάλη οικονομική σημασία, αφού σχετίζεται με την αλιεία και την εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, μέταλλα και πολύτιμοι λίθοι), καθώς και άβια και έμβια ακίνητα είδη. Στην περίπτωση κρατών με έναντι κείμενες ή προσκείμενες ακτές, η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας πραγματοποιείται κατόπιν συμφωνίας με βάση το διεθνές δίκαιο (άρθρο 83 της UNCLOS).

Τι είναι η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (AOZ);

Η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) είναι η θαλάσσια έκταση, που φθάνει ως 200 ναυτικά μίλια από την ακτή, εντός της οποίας ένα κράτος έχει δικαίωμα έρευνας ή άλλης εκμετάλλευσης των θαλασσίων πόρων, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής ενέργειας από το νερό και τον άνεμο. Στο παράκτιο κράτος, επίσης, αναγνωρίζεται δικαιοδοσία για την τοποθέτηση και χρήση τεχνητών νησιών και εγκαταστάσεων, για επιστημονική έρευνα και την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος από τη ρύπανση. Δίκαιο της θάλασσας Δίκαιο της θάλασσας Δίκαιο της θάλασσας

Η ΑΟΖ αποτελεί απλό κυριαρχικό δικαίωμα, το οποίο αναφέρεται στη δικαιοδοσία του παράκτιου κράτους μέχρι και κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας (βυθός και υπέδαφος). Η επιφάνεια είναι διεθνή ύδατα. Σε αντίθεση με την υφαλοκρηπίδα, το παράκτιο κράτος αποκτά ΑΟΖ μόνο εάν την κηρύξει τυπικά και ανακοινωθεί στον γενικό γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών η ενέργειά του αυτή.

Η ανάλυση των παραπάνω όρων μας βοηθά να αντιληφθούμε καλύτερα τα πράγματα που επικρατούν τόσο στην ανατολική Μεσόγειο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, όσο και ανάμεσα σε άλλα κράτη με εδαφικές και γεωπολιτικές διαφορές. Τέλος, για να κλείσουμε με το ελληνοτουρκικό ζήτημα, η Ελλάδα θεωρεί ότι η μόνη διαφορά μεταξύ των δύο κρατών είναι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, η οποία μπορεί να επιλυθεί με προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Τα υπόλοιπα στοιχεία της μεταξύ τους διένεξης αφορούν μονομερείς διεκδικήσεις της Τουρκίας, η οποία έχει αναθεωρητικές και επεκτατικές βλέψεις. Δίκαιο της θάλασσας Δίκαιο της θάλασσας Δίκαιο της θάλασσας

Πηγή: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:21998A0623(01)&from=PT

Διαβάστε περισσότερα: Δίκαιο της θάλασσας