Cancel culture: Aντίδραση του καναπέ ή επανάσταση;

Γράφει η Κατερίνα Γρηγορίου cancel culture

Η αποδοκιμασία που εκφράζει ένα άτομο προς τις απόψεις και τις πράξεις ενός άλλου, δεν αποτελεί νέο φαινόμενο. Η εκδήλωση αυτής της αποδοκιμασίας , ανάλογα με τις συνθήκες της εκάστοτε, εποχής διαφέρει. Στην εποχή μας, για παράδειγμα, τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης κυριαρχούν, δίνουν την δυνατότητα στον καθένα να διατυπώνει την γνώμη του, να ανταλλάσσει απόψεις και να εναντιώνεται σε εκείνες που διαφωνεί. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται «cancel culture» ή αλλιώς «κουλτούρα της ακύρωσης».

Η «κουλτούρα της ακύρωσης» ,σύμφωνα με το λεξικό της Merriam-Webster, είναι η πρακτική ή η τάση συμμετοχής σε μαζική ακύρωση ως τρόπο έκφρασης αποδοκιμασίας και άσκησης κοινωνικής πίεσης. Ο όρος αυτός παρατηρήθηκε πρώτα στην τηλεόραση και τον κινηματογράφο και ύστερα προσέλκυσε το ενδιαφέρον των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία του έδωσαν νέο νόημα, ταχύτητα και εύρος. Οι υποστηρικτές της «κουλτούρας της ακύρωσης» εντοπίζουν αρχικά ιδιάζουσες συμπεριφορές, τις καταδικάζουν και σε ένα δεύτερο χρόνο επιχειρούν να καλέσουν τους υπόλοιπους χρήστες των social media να ταχθούν στο ίδιο στρατόπεδο. Διασημότητες, πολιτικοί αλλά και καθημερινοί άνθρωποι μπορεί να υπάρξουν στόχοι αυτού του νέου είδους «εξοστρακισμού», που έχει ως στόχο την εξάλειψη «προβληματικών» πράξεων και τοποθετήσεων.

Το «cancel culture» για τους ένθερμους οπαδούς του διέπεται από θετικά στοιχεία. Επισημαίνουν ότι το φαινόμενο αυτό  –μεταξύ άλλων-  αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο κοινωνικής δικαιοσύνης , καθώς επιτρέπει στους περιθωριοποιημένους ανθρώπους να αναζητούν λογοδοσία όταν το σύστημα δικαιοσύνης αποτυγχάνει. Το κίνημα #metoo , για παράδειγμα , έδωσε φωνή σε γυναίκες και άνδρες ώστε να καταγγείλουν δημόσια τους καταχραστές τους σε μια πλατφόρμα  όπου αισθάνονται ότι ακούγονται και έχουν σημασία. Πολλοί επίσης ,είναι αυτοί που θεωρούν ότι η «κουλτούρα της ακύρωσης» είναι μια νέα μορφή επανάστασης. Μιας επανάστασης που έχει ως πρωτεργάτες την γενιά του αντίχειρα , και κεντρική επιδίωξη την συνύπαρξη όλων σε ένα περιβάλλον «πολιτικά ορθό» .

Μήπως όμως αυτή του είδους η αποδοκιμασία  οδηγεί σε ένα ατέρμονο «κυνήγι μαγισσών»; Οι αντίθετοι με το φαινόμενο του «cancel culture» τονίζουν ότι εγκυμονεί κινδύνους. Αυτό συμβαίνει καθώς το «cancel culture» παίρνει πολλές φορές την μορφή  διαδικτυακού εκφοβισμού και λαϊκού δικαστηρίου. Επιπλέον, η ακυρωτική αυτή κουλτούρα ενδέχεται να οδηγήσει στην μισαλλοδοξία καθώς οι δρώντες της αποκλείουν όποιον διαφωνεί μαζί τους. Βέβαια, είναι αρκετοί αυτοί που αμφισβητούν την αποτελεσματικότητα του, για να επιφέρει την κοινωνική αλλαγή που επιθυμούν. Επειδή, παρουσιάζεται συχνά υπό την μορφή όχλου, τα περισσότερα μέλη του οποίου εφιστούν την προσοχή τους στην υπέρ-προβολή των «κοινωνικών ευαισθησιών» τους, αποδυναμώνοντας κατά αυτόν τον τρόπο την σημασία της κοινωνικής αλλαγής.

Το «cancel culture» ήρθε να βάλει όρια εκεί που άλλοτε δεν υπήρχαν , να περιορίσει απρεπή σχόλια και να συμμορφώσει τους «ασυμμόρφωτους». Κατέληξε όμως ,να αποτελεί τον φόβο και τον τρόμο των χρηστών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ωθώντας τους προς την υιοθέτηση πλασματικών και πολιτικά ορθών απόψεων.

Έβαλε τα όρια που έπρεπε; Καταπατά, άραγε, την ελευθερία της έκφρασης; Τι είναι πιο σημαντικό η πολυφωνία των απόψεων στα social media ή οι απόψεις που συμφωνούν απαραβίαστα με τις ηθικές επιταγές της εποχής; Είναι εργαλείο επανάστασης ή διαδικτυακής τρομοκρατίας; Μας ενδιαφέρει να δημιουργήσουμε ένα ελεύθερο περιβάλλον ή ένα περιβάλλον φιλικό προς όλους; Πρέπει να λέμε αυτά που θέλουμε;

Τα ερωτήματα είναι πολλά και δύσκολα μπορεί κανείς να απαντήσει σε αυτά με απόλυτη βεβαιότητα. Εντούτοις όλοι μας χαίρουμε του δικαιώματος της ελευθερίας της έκφρασης, αλλά εμείς οφείλουμε να μεριμνάμε ώστε να μην προβούμε σε κατάχρηση αυτού. Άλλωστε υπεύθυνοι για τον τρόπο άσκησης του είμαστε αποκλειστικά εμείς. Ίσως εν τέλει το αν θα γίνουμε «cancel» να περνά από το χέρι μας…

Διαβάστε περισσότερα: cancel culture