Ανθρώπινα δικαιώματα: Οι περιορισμοί τους και η Αρχή της Αναλογικότητας

Γράφει η Ιωάννα Τσαγιούπη Ανθρώπινα δικαιώματα

Τα θεμελιώδη δικαιώματα, τα οποία κατοχυρώνονται σε πληθώρα εθνικών και υπερεθνικών νομοθετημάτων, τυποποιούν και προστατεύουν συγκεκριμένες κατηγορίες ανθρώπινης συμπεριφοράς. Παρά το αίσθημα του «άκαμπτου» των δικαιωμάτων που συχνά δημιουργεί η ανάγκη επίκλησης τους, τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι απεριόριστα. Δικαιώματα ατομικά, κοινωνικά ή πολιτικά επιδέχονται περιορισμούς, οι οποίοι διόλου δε θιγούν τον πυρήνα τους ή ελαττώνουν τη σημασία τους, μα εξασφαλίζουν τη ορθή και ασφαλή απονομή της δικαιοσύνης. Αρχή της Αναλογικότητας

ΓΙΝΕ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦOΣ ΣΤΟ PNYKA PRESS

Τα ανθρώπινα δικαιώματα δύναται να περιοριστούν ποικιλοτρόπως. Σε ένα πρώτο στάδιο, το ίδιο το γράμμα του Συντάγματος είναι αυτό το οποίο συχνά οριοθετεί το πεδίο εφαρμογής της κρίσιμης συνταγματικής διάταξης. Όταν λόγου χάριν, το άρθρο 5 του Συντάγματος, το οποίο και  κατοχυρώνει το δικαίωμα στην Προσωπική  Ελευθερία, αναφέρει ρητώς πως αυτή προστατεύεται συνταγματικά μονάχα όταν δεν προσκρούει σε δικαίωμα τρίτου, στο Σύνταγμα ή στα χρηστά ήθη, δε κάνει τίποτε άλλο από το να θέτει έναν περιορισμό στο ίδιο το δικαίωμα που κατοχυρώνει. Αρχή της Αναλογικότητας

Επιπλέον περιορισμός τίθεται από το επίσης κατοχυρωμένο στο Συνταγματικό νομοθέτημα άρθρο 25, το οποίο και απαγορεύει ρητώς την καταχρηστική άσκηση δικαιώματος. Αν και διάταξη ατελής (lex imperfecta) που δεν εμπεριέχει στο γράμμα της κυρώσεις, καθόλου άσκοπη δεν είναι, καθώς καταλαμβάνει συμπεριφορές που αν και «νομότυπες», τείνουν πασιφανώς στην υπερβολή και δεν καλύπτονται από το σκοπό του δικαιώματος (τελεολογική ερμηνεία).

Πάραυτα, το συνταγματικό κείμενο δεν κατέχει το μονοπώλιο στην οριοθέτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αφού πολύ συχνά το ίδιο εξουσιοδοτεί  τον κοινό νομοθέτη, ο οποίος και αναλαμβάνει τον ρόλο θέσης των εκάστοτε περιορισμών των δικαιωμάτων μέσω των νομοθετημάτων που θεσπίζει. Πρόκειται για την λεγόμενη «επιφύλαξη υπέρ του νόμου» που συναντάται συνήθως στο συνταγματικό κείμενο με τη διατύπωση «όπως νόμος ορίζει». Επιτακτική κρίνεται η επισήμανση πως η επιφύλαξη υπέρ του νόμου δεν συνιστά μιαν «εν λευκώ» εξουσιοδότηση που δρομολογεί τακτικές νομοθετικής αυθαιρεσίας. Και γι’αυτό  μέριμνα ξανά το υπέρτατο εθνικό νομοθέτημα του Συντάγματος.

Στο άρθρο 25 παρ 1 του οικείου νομοθετήματος ειδικότερα, ο συνταγματικός νομοθέτης κατοχυρώνει την «Αρχή της Αναλογικότητας», σύμφωνα με την οποία ο κοινός νομοθέτης οφείλει να λάβει υπόψιν τρεις βασικές παραμέτρους, προτού προβεί στην θέσπιση οποιουδήποτε περιορισμού ενός δικαιώματος. Αρχή της Αναλογικότητας Αρχή της Αναλογικότητας Αρχή της Αναλογικότητας

Ο συνταγματικός θεσμός της αναλογικότητας επιτάσσει πρωτίστως τον έλεγχο από μέρους του νομοθέτη της τήρησης της Αρχής της Καταλληλότητας.
Σύμφωνα με την εν λόγω αρχή, ο εξουσιοδοτούμενος νομοθέτης οφείλει να εξετάσει αν ο επικείμενος περιορισμός είναι πρόσφορος σε σχέση με το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Δε συνιστά σύνηθες φαινόμενο η παραβίαση της αρχής της αναλογικότητας σε αυτό το πρωτεύον στάδιο, καθώς ως επί το πλείστον, ο κοινός νομοθέτης επιτυγχάνει την απαιτούμενη συσχέτιση μέτρου – επιδιωκόμενου σκοπού.

Σύγκρουση με την αρχή της αναλογικότητας παρατηρείται συχνότερα στο δεύτερο στάδιο, στο οποίο ο νομοθέτης εξετάζει αν υπάρχει άλλο μέτρο λιγότερο επαχθές που να ικανοποιεί όμως, στον ίδιο βαθμό τον επιδιωκόμενο σκοπό. Πρόκειται για την Αρχή της Αναγκαιότητας  που μέριμνα για την ύπαρξη όσο το δυνατόν λιγότερο επαχθών μέτρων – μα αποτελεσματικών – για τους θιγόμενους αποδέκτες.

Τρίτο και καταληκτικό βήμα στον δρόμο για την επιβολή περιορισμού ενός δικαιώματος, αποτελεί για τον νομοθέτη η εξασφάλιση της stricto sensu αναλογικότητας. Πρόκειται για την διαβεβαίωση του νομοθέτη πως το επικείμενο μέτρο δε θα επιφέρει δυσανάλογα δυσμενείς συνέπειες σε σχέση με τα προσδοκούμενα οφέλη. Με άλλες λέξεις, είναι το στάδιο στο οποίο ο νομοθέτης βεβαιώνεται ότι το μέτρο το οποίο πρόκειται να θεσπίσει επιφέρει πράγματι τα θετικά επιδιωκόμενα αποτελέσματα για τους αποδέκτες του.

Εφόσον, λοιπόν οι προαναφερθείσες παράμετροι συρρέουν σωρευτικά, και πάντοτε σε συνδυασμό με την εκ του Συντάγματος εξουσιοδότηση, ο νομοθέτης δύναται πλέον να προβεί στη διαδικασία θέσπισης και έκδοσης του νομοθετήματος του, που εμπεριέχει τον επίμαχο περιορισμό ενός ή περισσότερων νομικά κατοχυρωμένων δικαιωμάτων.

Οι γνωστοί ως «περιορισμοί των περιορισμών» που αποκτούν νομική υπόσταση μέσω της Αρχής της Αναλογικότητας, καταδεικνύουν την ακεραιότητα του δικαιοθετικού συστήματος.
Μαρτυρούν περήφανα πως η Δικαιοσύνη διαθέτει τους μηχανισμούς και τις ασφαλιστικές δικλείδες για να εξασφαλίζει την απρόσκοπτη, ορθή απονομή της στο επίπεδο του ουσιαστικού δικαίου, να αποτρέπει την αυθαιρεσία από μέρους της κρατικής εξουσίας και να μέριμνα για την – κατά το δυνατόν – ηπιότερη συστολή των δικαιωμάτων των θιγόμενων αποδεκτών.

Διαβάστε περισσότερα: Ανθρώπινα δικαιώματα

Ανθρώπινα δικαιώματα

Το πρόβλημα με τη βιομηχανία της μόδας

Τα τελευταία χρόνια, ακούμε ολοένα και περισσότερο τη λέξη «thrifting». Ανθρώπινα δικαιώματα

Αρχή της Αναλογικότητας

Σερβία: Μια περίπτωση επαμφοτερίζουσας πολιτικής

Το πρώην Γιουγκοσλαβικό κράτος της Σερβίας συνιστά αναμφιβόλως ένα ιδιαίτερο μέλος των αναπτυσσόμενων χωρών του 21ου αιώνα.


Το δικαίωμα του «συνέρχεσθαι» και οι περιορισμοί του

Το δικαίωμα του «συνέρχεσθαι»,της δυνατότητας διαδήλωσης , αποτελεί το παλαιότερο ψηφισμένο άρθρο στο ελληνικό σύνταγμα

Ξεκίνησε η Ουκρανική αντεπίθεση

Συνεχίζεται η ξαφνική και μαζική αντεπίθεση του ουκρανικού στρατού στις περιοχές που έχουν καταλάβει οι Ρώσοι τους τελευταίους μήνες. 

Μια επικίνδυνη αριστερή στροφή 

Αναμφίβολα, οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες, είναι αυτές που καθορίζουν σημαντικά τη γραμμή που ακολουθούν οι κυβερνώντες, όσον αφορά στην αντιμετώπιση, αλλά και στην πρόληψη ορισμένων καταστάσεων.

Έφυγε από τη ζωή η Βασίλισσα Ελισάβετ

Έφυγε από τη ζωή η Βασίλισσα Ελισάβετ σε ηλικία 96 ετών

Ανακοινώθηκε το Πρόγραμμα των Πανελλαδικών Εξετάσεων του 2023

Δημοσιεύθηκε το Πρόγραμμα των Πανελλαδικών Εξετάσεων του 2023

Ανθρώπινα δικαιώματα Ανθρώπινα δικαιώματα Ανθρώπινα δικαιώματα Ανθρώπινα δικαιώματα

Avatar photo
Ιωάννα Τσαγιούπη

Η Ιωάννα Τσαγιούπη, γεννημένη στην Αθήνα, είναι προπτυχιακή φοιτήτρια στη Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ. Έχει ασχοληθεί ενεργά με προγράμματα ρητορικού λόγου και επιχειρηματολογίας, εθελοντικές δράσεις, ενώ υπήρξε και έφηβη Βουλευτής στην ΚΔ’ Σύνοδο της Βουλής των Εφήβων. Είναι λάτρης της τέχνης με ιδιαίτερη συμπάθεια στη λογοτεχνία και τον χορό, με τον οποίο ασχολείται και ερασιτεχνικά.
Συντονίστρια - Email: tsagioupi@pnykapress.gr

Άρθρα: 6